Dat doe je niet slim! Je zou eigenlijk dat-en-dat moeten doen. Mijn opdrachtgever keek me betekenisvol aan. De blik in zijn ogen was duidelijk: hij vond mijn bedrijfsvoering maar niks en wilde dat ik ‘het’ anders aanpakte. Je zou eigenlijk… en Waarom doe je niet… volgden de goede adviezen elkaar op. Dat deze adviezen vooral gunstig waren voor hem, leek volledig aan hem voorbij te gaan. Ze waren immers welgemeend, en de opdrachtgever zag vooral een win-win situatie…

Voor mij en vele collega’s is dit bijna dagelijkse kost: klanten die ons allerlei adviezen geven over hoe we onze bedrijfsvoering beter/slimmer/efficiënter/etc kunnen doen. Dat kan gaan over onze tarieven,  maar ook onze onderhandelingstechnieken, onze systemen, de communicatiekanalen die we gebruiken, hoe we adverteren, welke diensten we wel en niet leveren. Soms lijkt het wel alsof iedereen het beter weet. En de ene klant wil het zus en de andere klant wil het zo. Dan doe je het zoals klant X het wil, dan wil klant Y het weer anders…

Daarom dacht ik dat het misschien goed was om een paar dingen uit te leggen. Begrijpt u dat…

• De fotograaf tegenover u een professional is die al jaren een onderneming heeft en een doorgewinterde professional is?
  
• Fotografie niet een eenheidsproduct is, maar een breed scala aan diensten om te voorzien in een breed scala aan wensen? Dat er is geen ‘one-size-fits-all’ of ‘de beste manier’ is?
  
• De fotograaf al gebruik maakt van allerlei adviseurs en cursussen en workshops en boeken?
  
• Het nogal neerbuigend klinkt als een klant, die geen verstand heeft van de fotografie branche, advies gaat geven aan een professional? Een professional die waarschijnlijk al vele jaren een succesvolle onderneming runt in diezelfde branche?
  
• De gemiddelde fotograaf snel doorheeft dat ‘alle goede adviezen’ niet veel meer zijn dan een poging meer te krijgen voor minder? En als zodanig niet een erg aantrekkelijke onderhandelingsstrategie? En waarschijnlijk contraproductief…?

Dus: de fotograaf dankt u voor uw gratis advies — en zullen we nou weer doorgaan met waar u eigenlijk voor kwam: mooie en goede foto’s, geleverd door een professional met verstand van, en passie voor zijn vak?

Het is alsof we terecht zijn gekomen in een slechte film. De negatieve nieuwsberichten eerder deze week over escalerende besmettingscijfers en crashende beurzen waren al weinig opwekkend. De maatregelen die de overheid donderdag aankondigde waren noodzakelijk, maar voor mij en vele andere creatieve ZZP’ers ook het begin van een doemscenario. Ze hadden in mijn geval vrijdagochtend een serie van twaalf telefoontjes en e-mails van opdrachtgevers tot gevolg, met allemaal dezelfde strekking: we moeten de foto-opdracht uitstellen/annuleren. Twaalf telefoontjes en e-mailtjes later was mijn agenda voor de komende maand min of meer leeg en was ik ca. € 8000 aan omzet kwijt. 

Dat gaat hard! Los van de bezorgdheid over je eigen gezondheid en die van je familieleden en vrienden, dringt zich de vraag dan op: hoe lang gaat dit duren? En, belangrijker nog: ga ik dit overleven? Ik heb een goedlopend fotografie bedrijf, en ik heb wel een buffer — maar op dit scenario heb ik echt niet kunnen anticiperen. Ik, en vele freelancers met mij, zien de afgrond op ons afkomen. Mijn echtgenote is net als ik ZZP’er, en ook haar inkomsten kunnen hierdoor stilvallen. Als dat gebeurt is het einde verhaal.

U begrijpt: deze situatie is angstwekkend. Voor een gozer die toch al last heeft van een overijverige amygdala is dit een uitdagende situatie. Ik heb daarom goed nagedacht over wat ik de komende tijd ga doen. Ik probeer deze tijd ook te zien als een cadeau: wat kan ik doen met al de tijd die ik nu over heb?

De survival strategie van deze fotograaf

Hieronder een overzicht van wat ik voor ogen heb. Dit is ‘mijn strategie’. Ik vertel ze u om twee redenen: enerzijds om u te laten zien hoe ik als ‘uw fotograaf’ met deze situatie omga. Anderzijds omdat ik me besef dat dit echt een moeilijke tijd kan worden, en dat ik op zoek ben naar manieren waarop ik er positief en constructief in kan blijven staan. Als u ideeën of suggesties heeft, dan zijn ze van harte welkom.

Ik ga

1. Ik ga op zoek naar de opdrachten die ik nog wel kan doen. Dit zijn o.a.
   Portretshoots een-op-een, voor bv LinkedIn
   Het maken van fotoboeken en fotoafdrukken
   Productfotografie
   Het ontwikkelen van eenvoudige websites.
2. Tijd investeren in het leren van nieuwe skills, en het verbeteren van vaardigheden die ik al heb. Ik heb er een heel lijstje. Ik ben bezig met het leren werken met Capture One, een foto-bewerkingsprogramma. Ik leer beter video-bewerken in Premiere in AfterEffects. Ik heb in december al een abonnement op CreativeLive genomen, een site met honderden cursussen in tal van foto- en video skills en programma’s. Hier heb ik op dit moment veel profijt van.
3. Ik ga een nieuwe website bouwen. Hier ben ik ook al mee begonnen en hoort u binnenkort meer over. Dit is iets wat ik al heel lang wilde doen, maar nu heb ik er de tijd voor.
4. Ik ben aan het leren hoe ik met de computer muziek kan maken in Ableton Live. Ik speelde akoestisch en elektrisch gitaar, bas en keyboard. Ik heb de instrumenten eind vorig jaar van zolder gehaald, laten nakijken en afstellen, en was weer klaar om mijn oude hobby op te pakken. Nou, daar ga ik tijd voor hebben. Met Ableton Live maak je vooral loop-based music, dus wellicht dat u binnenkort van mij wat leuke dansbare deuntjes voorbij hoort komen.
5. Ik sport elke dag. Dat doe ik voorlopig thuis en buiten. Ik heb een abonnement bij David Lloyd, maar in het kader van de social distancing ga ik daar even niet naar toe. Vandaag ga ik een stuk fietsen – en dan neem ik de camera mee.
6. Ik mediteer. Het doen van mediteren is niet, zoals veel mensen denken, je hoofd leeg te maken, maar juist om je bewust te worden van je denken en zodoende er ook een mate van controle over te krijgen. Bijzonder belangrijk voor mij op dit moment. Ik doe dit met de Headspace App, die ik u zeer kan aanbevelen: geen zweverig gedoe of religieuze referenties; gewoon recht aan, recht toe ademhalings- en concentratie oefeningen.
7. Ik heb me voorgenomen niet mee te doen aan een negatieve nieuwssfeer. Van mij geen foto’s van lege vakken bij de lokale supermarkt of berichten over hufterigheid. Ik ga ze niet lezen, liken of delen. Ook geen berichten over angst scenario’s of ‘wat ze u in de reguliere media niet vertellen: ….’ Van mij positieve en mooie berichten, en vooral mooie foto’s en video.
8. Ik ga elke dag een of meerdere mooie foto’s of berichten delen op social media. Ik zie graag dat u aan de andere kant van deze crisis direct aan mij denkt als u behoefte heeft aan een foto- of videograaf. Ik hoop dat u geniet van mijn beelden en dat ze uw dag opfleuren.
9. Ik leer koken. Ik ben getrouwd met een ware keukenprinses, en alle cookingskills die ik in mijn studententijd had ontwikkeld had zijn met mijn huwelijksbelofte aan haar destijds in rook opgegaan (de skills, niet de huwelijksbelofte). Maar eind vorig jaar bleek dat zij het erg druk had. Daarom hebben wij dan ook de balans in onze tot dan toe zeer traditionele rolverdeling verschoven. Intussen heb ik een klein maar groeiend arsenaal aan gerechten, en vooral mijn Thaise groene curry is een succes!
10. Ik ga een plan maken voor mijn goud-kwalificatie. Ik haalde mijn zilver in 2015; het wordt tijd om concreet met de volgende stap in mijn fotografische/artistieke ontwikkeling te maken.

In mijn hoofd zweven nog meer ideeën, en het ging me er ook niet om een lijstje van 10 te maken. Iemand zei ooit eens if you aim at nothing you are sure to hit it. Ik ben me daarvan bewust en dus heb ik mezelf een aantal doelstellingen gesteld. Ook weet ik: als ik halverwege kom ben ik al zoveel verder dan als ik helemaal geen plan zou hebben.

Maar laten we eerlijk wezen: het maken van zo’n plan is natuurlijk ook een spelletje dat je in je hoofd speelt. Ik merk dat ik voortdurend op zoek ben naar de hendels waar ik aan kan trekken en de knoppen waar ik op kan drukken om de beheersing over mijn situatie weer terug te krijgen. Ik zoek ze tevergeefs. In gesprekken met collega’s die ik deze week voerde bleek dat ik daarin helemaal niet alleen was: velen van ons voelen zich, ook met al onze goede plannen, volledig aan de omstandigheden overgeleverd.

Vragen aan u

En daarom wil ik ook mijn vraag aan u richten. Met dit blogje wil ik u laten zien hoe ik, en veel van mijn collega’s ook, proberen constructief met de situatie om te gaan — maar ook hoe penibel onze situatie nu wordt. Wij hebben niet een werkgever die ons salaris doorbetaald. We hebben geen verzekering voor deze situatie. We hebben gewoon … niks. Als de buffers op zijn (en veel creatieve ZZP’ers hebben geen buffers) houdt het gewoon op.

Op Facebook zag ik diverse oproepen om de ticketkosten voor een theater, musical, of concert dat nu geannuleerd moest worden, niet terug te vragen. Dat vind ik mooi. Je ziet dan dat er een bewustzijn komt dat sommige mensen heel direct en keihard door deze crisis geraakt worden. Datzelfde bewustzijn is ook nodig naar uw creatieve professional: ik hoop dat, zodra het maar enigszins mogelijk is, u weer met hem of haar zaken gaat doen!

Vragen aan de overheid

Uiteraard heb ik alle begrip voor de grote uitdagingen die de overheid op dit moment op zich af ziet komen. Het is nogal al wat, en ik ben helemaal niet jaloers op de mensen in onze regering of de overheid.

Maar ik zag deze wel een aantal dingen gebeuren. Ik zag dat grote bedrijven arbeidstijdverkorting en gedeelde WW bij de overheid konden aanvragen. Ik zag dat de overheid geld in de energie pompte. Dat zijn maatregelen waar grote bedrijven baat bij hebben.

Ik zag ook twee regelingen voor de kleine ondernemer. Enerzijds is er de mogelijkheid om belastingen later te betalen. Anderzijds is de overheid bereid om garant te staan als je krediet wil aanvragen. Dat klinkt op papier mooi, maar, zoals een collega van mij direct zei: “Dan krijgen die grote bedrijven cadeautjes en mag ik mij in de schulden gaan steken. Fotografie is geen vetpot – hoe verwachten ze dat ik dat ga terugbetalen? Dan ga ik liever in ene failliet.”

Ik noem dit hier, omdat in het debat tot dusver, ik de aandacht voor die 1,1 miljoen ZZP’ers die Nederland telt nog erg achter is gebleven. Ik hoop en vraag dat dit snel verandert. De paniek onder deze groep mensen is echt zeer groot; dit is waar het probleem het eerst en het meest direct gevoeld gaat worden.

Samenvattend

Er heerst paniek. We doen echt ons best om die onder controle te krijgen en de zo constructief mogelijk met de situatie om te gaan. Laten we elkaar daarbij over en weer tot steun zijn. Als u daarbij tips, ideeën heeft, dan hoor ik ze graag.

En vooral uw opdrachten zijn van harte welkom!

Het lijkt natuurlijk een makkelijke en snelle manier van werken. Je hebt een fotograaf nodig. Je googlet even op ‘plaatsnaam + fotograaf’. Bij de eerste vijf websites die je wel aardig vindt, zoek je het contact formulier. Hier vraag je een offerte voor je opdracht. Als je slim bent doe je gewoon vijf keer ‘copy-paste’. Vervolgens wacht je af wat er binnen komt. Je kiest er eentje. Daarbij is prijs meestal een doorslaggevende factor, want: dit is toch een offerte van een ‘professionele fotograaf’ dus het zal wel goed zijn…?

Helaas, u loopt het risico slachtoffer te worden van uw eigen snelheid en zuinigheid. Natuurlijk, zo’n aanpak heeft voordelen…

• Het is snel. Of: het lijkt snel, totdat de problemen beginnen.
• Je gebruikt de prijsdrukkende kracht van concurrentie, waardoor je zeker denkt te weten dat je niet te veel betaalt. Totdat je de foto’s krijgt en deze van sub-optimale kwaliteit te zijn.

Risico’s

De realiteit is dat u met deze aanpak grote risico’s loopt.

• Er zijn onder fotografen grote prijsverschillen. Prijs is áltijd een indicatie van kwaliteit. Een lage prijs is bijna een garantie voor tegenvallende kwaliteit, slechte service, en te weinig technische mogelijkheden om een opdracht goed aan te pakken. If you pay peanuts, you get monkeys…
• Een lagere prijs wil vaak zeggen dat de fotograaf minder ervaring heeft. Fotografie is vakmanschap. Hoe meer ervaring de fotograaf heeft, hoe beter hij uw opdracht aan kan.
• Een lagere prijs wil ook vaak zeggen dat de fotograaf minder goed is uitgerust. Hij of zij heeft minder geïnvesteerd in de juiste apparatuur. Regelmatig kom ik op een evenement een fotograaf tegen met een camera en twee lenzen. Liever lui dan moe, zeg maar. De foto’s zien er niet uit, en als er een probleem met een camera of een kaart is, heeft hij geen back-up. U weet als klant niet dat u risico loopt. U krijgt straks beelden en denkt bij uzelf: het was een professionele fotograaf, dus dit zal wel het beste zijn wat er onder omstandigheden uit te halen was. Nee — u heeft gewoon de verkeerde fotograaf ingeschakeld. U ging de fout al in toen u op zoek ging naar de goedkoopste fotograaf.
  (Ter vergelijking: als ik u evenement kom fotograferen heb ik minimaal 2 professionele camera’s bij me. Uw risico is zo klein mogelijk gemaakt. En ik heb 9 lenzen, zodat ik uw evenement uit alle hoeken kan fotograferen. En ik neem nog veel meer spullen mee, om zeker te weten dat ik uw opdracht altijd goed kan uitvoeren)
• Slechte nabewerking. Een fotograaf die een lage prijs vraagt moet sneller klaar zijn. Hij of zij stopt weinig tijd in een zorgvuldige nabewerking. Daar heeft hij geen tijd voor, want hij moet snel weer de volgende opdracht doen.
• En dan zijn er de trucjes… Een lage prijs vooraf, en dan allerlei extra kosten achteraf. Tsja, de gemiddelde fotograaf moet toch wat. Als u perse voor de laagst offerte gaat, dan worden er slinkse trucjes gebruikt om toch voldoende tarief uit een opdracht te halen. Ik praat het niet goed, maar u mag best weten dat in Nederland de gemiddelde fotograaf een jaarinkomen heeft van € 27.000. Dan is het toch niet zo gek dat mensen trucjes bedenken om die opdracht maar binnen te halen.

Afgaan op het portfolio?

Ja, hoor ik u zeggen, wij zoeken ook via vergelijkende offertes, maar we kijken altijd heel goed naar het portfolio van de fotograaf. Als dat mooi is, dan hebben we toch een goede fotograaf?

Helaas is een mooi portfolio NIET een garantie dat de fotograaf ook uw opdracht kan vervullen. Hier zijn wat factoren die u moet weten voor u het portfolio bekijkt.

• Een portfolio kan makkelijk bestaan uit toevalstreffers. Iedere fotograaf heeft wel toevalstreffers. Het is niet zo moeilijk om een portfolio met mooie toevalstreffers te maken. Maar u heeft een fotograaf nodig die niet af en toe en topfoto maakt, maar constant. Een portfolio dat bestaat uit een klein aantal foto’s zou ik per definitie wantrouwen.
• Foto’s gemaakt tijdens workshops. Er zijn veel fotoworkshops waar je mooie foto’s kunt maken. Alles wordt tot in de puntjes wordt voorbereid: het model, de kleding, het licht. Je hoeft alleen nog maar op het knopje te drukken. Je hoeft alleen nog maar klik te doen. De workshopgever stelt bij wijze van spreken je camera nog voor je in… Die foto zet je in je portfolio, en iedereen denkt dat jij die foto zou kunnen maken. Niets is minder waar, maar dat weet niemand.
• Er zijn ook fotografen die pronken met andermans veren. Dit is echt een beetje een probleem aan het worden: je pakt een foto van een stock fotowebsite en zet die in jouw portfolio. Oh, kijk eens, hij fotografeert over de hele wereld! Of je pakt foto’s van collega-fotografen. Zelf ben ik al meerdere keren mijn foto’s tegengekomen op de website van ‘concullega’s’. Die dan vervolgens voor een beduidend lager tarief hun diensten aanboden.

(Daarom even het volgende: alle foto’s op mijn website heb ik zelf gemaakt. En ik heb heel veel foto’s op mijn website staan, zodat u goed kan zien wat de kwaliteit is die u kunt verwachten als u met mij in zee gaat.)

11 tips om een goede fotograaf te vinden!

Ik begrijp het best als u nu denkt: tsja… hoe weet je dan wie je moet vertrouwen? Nou, daar help ik u ook graag bij. Want u noemt al het juiste woord: het gaat om ‘vertrouwen’. Er zijn betere manieren om een hoge mate van vertrouwen te kunnen hebben in de fotograaf van uw keuze.

• Allereerst, maak er voldoende budget voor vrij. Het is niet reëel om te denken dat je een goede professional krijgt voor tientjes. Een beginnende fotograaf kost in Nederland € 75/uur; een ervaren fotograaf € 125 – 150/uur, en de hele goede gespecialiseerde fotografen € 225 en meer per uur.
  De ironie is dat bij veel opdrachten de fotografie een sluitpost is. Dan is er een dagvoorzitter ingehuurd voor € 2500; en is er een band voor € 1500. En nog een DJ voor € 1200. En dan moet de fotograaf komen voor € 600, want dat is nog over. En dat zijn wel de beelden waarmee u naar uw relaties wil gaan communiceren. En dan bent u verbaast dat de beelden niet spetteren…
  
  
• Ga het gesprek met de fotograaf aan. Pak de telefoon. De belangrijkste vraag is: krijgt u vertrouwen in hem of haar? Heeft u een klik? Vraag naar zijn/haar aanpak. Naar de prijsstructuur. Even blind 5 offerte-aanvragen sturen aan 5 vijf fotografen is echt vragen om problemen. U denkt dat het lekker snel is, maar de problemen komen daarna…
  Let op de communicatie van de fotograaf. Spreekt hier ervaring en mensenkennis uit? Helpt hij/zij u de opdracht doordenken? Heeft de fotograaf een dienstgerichte opstelling?
  
  
• Bekijk wel het portfolio van de fotograaf. Misschien denkt u na mijn opmerkingen hierboven dat een portfolio niets zegt. Maar dat is niet wat ik bedoel. Mijn suggestie is juist dat u het portfolio goed — en kritisch —bekijkt. Heeft de fotograaf een uitgebreid portfolio, of maar een paar beelden? Staan er beelden in die lijken op wat u nodig heeft? Zijn de foto’s gemaakt in soortgelijke situaties? Zijn de beelden allemaal een beetje hetzelfde, of zijn ze gevarieerd? Vraag de fotograaf ook naar hoe een bepaald beeld tot stand is gekomen. Bevat het antwoord een referentie aan een workshop, zoek dan even verder.
  
  
• Vraag de fotograaf of u voorbeelden mag zien van soortgelijke opdrachten. Ik heb een uitgebreid portfolio online staan, maar ik heb nog veel meer beelden niet online staan. Zo fotografeer ik bijvoorbeeld regelmatig in de zorg. Daar heb ik een portfolio van online staan. In dat portfolio staan geen foto’s uit tandartsenklinieken en oogklinieken. Toch kom ik met enige regelmaat wel in dat soort zorg-praktijken. Maar de tijd en ruimte ontbreekt om alles online te zetten!
  
  
• Hoe voorkomt u dat u teveel betaalt? Een vakfotograaf heeft gewoon een vaste prijsstructuur, en die staat vaak gewoon online. Dit zijn de prijzen die hij hanteert, en daar gaat hij of zij niet over onderhandelen. U kunt een offerte aanvragen, en dan staan daarin gewoon de prijzen die u al in ene op zijn website had kunnen zien.
  
  
• Vraag de fotograaf naar hoe het zit met de rechten, en mogelijke andere kosten. Zegt de fotograaf dat u de beelden ‘rechtenvrij’ mag gebruiken, dan weet u in ene dat u met een amateur te maken heeft. Hiermee in zee gaan is vragen om problemen. Onder zowel Nederlandse als Europese wetgeving rusten er ALTIJD rechten op beelden. Een professionele fotograaf kan u er snel en eenvoudig door heen praten.
  
  
• Ga in zee met een fulltime professional. Het is heel simpel (al zullen veel weekend warriors het met me oneens zijn): een fulltime fotograaf is een doorgewinterde, gepassioneerde, gefocuste professional. Het is het bekende ‘hedgehog’ principe: de fulltime vakfotograaf weet één ding: hoe hij met goede beelden zijn opdrachtgever gelukkig maakt.
  
  
• Een goede fotograaf is aangesloten bij de branche vereniging van Nederlandse Professionele Fotografen (DuPho, hetgeen staat voor Dutch Photographers). Hij of zij gebruikt de algemene voorwaarden van de DuPho, die niet alleen de fotograaf beschermen, maar ook u. En u kunt daar terecht als u niet tevreden bent over de dienstverlening van de fotograaf.
  Zelf ben ik ook nog lid van het Master Photographers Network; een netwerk van professionele fotografen in internationaal verband, waarbinnen je jezelf moet kwalificeren tot brons, en vervolgens optioneel tot silver en vervolgens gold master (ik ben silver-master fotograaf). Er zijn hele goede fotografen buiten dit netwerk, maar lidmaatschap in zo’n netwerk geeft ook weer extra vertrouwen in de vaardigheid van de fotograaf).
  
  
• Recensies zijn tot op bepaalde hoogte nuttig. Heeft een fotograaf er geen, dan zou er een belletje moeten gaan rinkelen. Maar heeft een fotograaf er veel, dan wil dat niet altijd wat zeggen. Sommige fotografen bieden gratis extra beelden aan in ruil voor een mooie recensie.
  Wat ik zou doen is zoeken of een fotograaf ook een negatieve recensie heeft gekregen, en dan kijken hoe hij of zij daarop reageert. iedere fotograaf heeft vroeger of later wel een klant die niet heemaal tevreden is. Wat je wilt is een fotograaf die niet snel in de verdediging gaat, maar echt zijn best doet de klant tegemoet te komen.
  
  
• Bekijk de klantenlijst van de fotograaf. Hoe beter de fotograaf, hoe genommeerder de klanten. Sterke merken, of het nou Zeeman is of Rolex, hebben een uitgekiende marketing strategie. Die zijn kritisch op de fotografen waar ze mee werken. Als een fotograaf alleen maar beelden heeft van ‘winkels op de hoek’, dan heb je met een ander soort fotograaf te maken dan wanneer iemand voor Randstad, Albert Heijn, Range Rover en Levi’s heeft gewerkt.
  
  
• En als laatst tip: vraag het uw netwerk. De kans is groot dat als iemand in uw netwerk tevreden is over een fotograaf, u dat ook gaat zijn. Twee dingen om even op te letten: is er sprake van echte tevredenheid, of probeert iemand zijn vriendje naar binnen te praten (aanbevelingen via LinkedIn zijn om die reden niet erg betrouwbaar). En: gaat het om gelijksoortige opdrachten? Dat een fotograaf een leuke foto van een paard heeft gemaakt wil niet zeggen dat ze ook een concourse hippique kunnen fotograferen. 

Heb ik een expert nodig?

Ook binnen de fotografie zijn speciale vakgebieden te onderscheiden. Op elk vakgebied zijn er experts. Dit zijn fotografen die dat vakgebied doen, en alleen maar dat vakgebied. U kunt een gespecialiseerde architectuurfotograaf vragen uw bruiloft te fotograferen, maar hij doet het niet. En als hij het wel deed zou u niet gelukkig zijn met het resultaat.
Maar: een expert is gemiddeld zo’n 50% duurder. En dat verschil gaat u lang niet altijd zien.
Een voorbeeld: zelf ben ik meer algemeen fotograaf. Ik heb een paar dingen waar ik me speciaal op toeleg: portretfotografie, eventfotografie, industriële fotografie, productfotografie en architectuurfotografie. Ik heb nog nooit een klant gehad die ontevreden was over mijn architectuurfotografie. Maar daar staat tegenover dat gespecialiseerde architectuurbureaus wel beter weten dan met mij in zee te gaan. Die zoeken de hele bijzondere beelden, die precies hun ontwerp goed laten zien. Dat is voor mij net een tikje te hoog gegrepen.
Maar ik mocht enige tijd geleden voor de gemeente Rotterdam parkeergarages fotograferen. Een opdracht waar een gespecialiseerde architectuurfotograaf waarschijnlijk niet veel trek in zou hebben. Maar voor mij een hele leuke opdracht. En de opdrachtgever gebruikt de beelden vol op, want ik kom ze op mijn tochten door deze mooie stad dagelijks tegen.

Mocht u een vraag hebben over een opdracht, dan kunt u me altijd bellen. Graag vertel ik u hoe ik zelf te werk zou gaan. En als de opdracht verder gaat dan mijn eigen expertise, dan heb ik een breed netwerk en kan ik u precies vertellen wie u nodig heeft.

Het gebeurt elke week wel één of twee keer. Dat ik word opgebeld met de vraag: Goedemiddag — ik wil foto’s. Wat kost dat? En dat het dan stil is omdat men wacht totdat ik een bedrag noem. Tsja… om dat te doen heb ik toch echt wat meer informatie nodig. Als ik een gekke vergelijking mag maken: het is een beetje alsof je de Albert Heyn binnenloopt, je handen aan je mond zet, en hard schreeuwt: ‘Ik wil eten! Wat kost dat?’

Kwantakosta?

Dezelfde analogie kun je maken met een auto-dealer (ik wil een auto!), de schilder (ik wil dat u mijn huis schildert!), de web-bouwer (ik heb een website nodig. Wat kost dat?), en voor de dierenwinkel (‘ik wil een huisdier!’)… Bij al deze partijen geldt: er zijn veel mogelijkheden. En de prijs hangt af van wat u wilt.

Wat je dan soms merkt is dat mensen het vervelend vinden als je allerlei wedervragen begint te stellen voordat je antwoord geeft. En toch hebben we echt maar informatie nodig. Vergelijk het nog even met de Albert Heyn: een medewerker zal op uw roep ‘ik wil eten’ ook niet zomaar een pak rijst in uw winkelmandje gooien. Ze zullen eerst vriendelijk glimlachen, dan u vertellen dat ze u graag helpen en dat u de juiste winkel bent binnengelopen, en u vervolgens vragen wat u in gedachten had, of wat u lekker vindt!

Bij de fotograaf is het niet anders! We helpen u graag, maar hoe beter u dat kunt aangeven wat u wilt, hoe beter wij u van de informatie kunnen voorzien die u zoekt!

De drie belangrijkste vragen

In deze blogpost ga ik u de drie meest voorkomende mogelijkheden (keuzes) voorleggen. Daarmee kunt u, de volgende keer dat u een fotograaf belt, heel concreet aangeven wat u wilt. Zodat de fotograaf u snel en duidelijk kan helpen.

1. Particuliere of zakelijke fotografie?

De eerste vraag is: betreft dit een particuliere of zakelijke fotografie opdracht? Misschien vraagt u zich af wat dat uitmaakt. Nou, nogal veel. Er zijn namelijk fotografen die het ene doen, maar niet het andere (ik doe beiden). Maar er zijn meer verschillen: particuliere foto’s komen vaak aan de muur. Zakelijke foto’s komen voornamelijk op websites en in drukwerk. Particuliere foto’s zijn voornamelijk voor privégebruik; zakelijke foto’s zijn vaak voor publiek gebruik. Dat is van invloed van hoe je de opdracht benadert en de keuzes die je als fotograaf maakt. En dus ook van invloed op de prijs.

2. Wat moet er op de foto?

De tweede vraag gaat over het onderwerp. En hier zijn heel veel mogelijkheden. Ik zet er een aantal op een rij. Onderaan deze blog vindt u allerlei voorbeelden.

• Individuele portretten | voorbeelden
• Groepsportret | voorbeelden
• Portretten voor LinkedIn en smoelenboeken | voorbeelden
• Redactioneel portret: portretfoto die een verhaal vertelt | voorbeelden
• Event reportages | voorbeelden
• Industriële fotografie: foto’s van bouwprojecten, infrastructuur, en productielocaties en processen | voorbeelden
• Productfotografie | voorbeelden
• Reclamefotografie | voorbeelden
• Architectuurfotografie: in- en/of exterieurfotografie van gebouwen en ruimtes | voorbeelden
• Mode fotografie | voorbeelden
• Sportfotografie (doe ik niet)
• Macrofotografie (doe ik niet)
• Journalistieke fotografie (doe ik niet)

Let op: een opdracht kan bestaan uit meerdere onderwerpen. Zo bestaat een bedrijfsreportage vaak uit foto’s van het gebouw (architectuurfotografie); producten (productfotografie); mensen aan het werk en bedrijfsprocessen (portretfotografie). En bij eventreportages word ik vaak ook gevraagd om portretten te maken. Dit hoeft niet uit te maken voor de prijs, maar het helpt wel als u het in ene vermeldt.

Binnen de particuliere fotografie kunnen we de volgende velden onderscheiden:

• Individuele portretten | voorbeelden
• Groeps/familieportretten | voorbeelden
• Bruiloften | voorbeelden
• Zwangerschapsfoto’s | voorbeelden
• Newborn shoots (doe ik niet)
• Bevallingsreportages (doe ik niet, maar mijn vrouw wel! Zie hier…)

3. Waar en wanneer?

Een derde vraag, van invloed op de vraag over de kosten, is: waar en wanneer moet de fotografie plaatsvinden?

De meeste fotografie doe ik ‘op locatie’: dat wil zeggen bij de klant, of een locatie die hij of zij uitkiest. Ik heb echter ook een grote eigen studio. Hier doe ik ook veel portret- en productfotografie.

En wanneer? Datum, tijdstip en duur zijn belangrijke stukken informatie. Het helpt als u die in ene kunt overleggen.

Daarbij wil ik twee opmerkingen maken:

• Laat de reiskosten niet een doorslaggevende factor zijn bij de keuze voor de fotograaf. Je ziet vaak dat opdrachtgevers proberen enkele tientjes reiskosten uit te sparen door met een fotograaf van mindere kwaliteit in zee te gaan. U komt er snel achter: goedkoop is duurkoop.
• “Die foto is zo gemaakt!” horen we vaak. De realiteit is dat opdrachtgevers hebben vaak geen flauw benul hebben van hoe lang het kost om een goede foto te maken. Wat ze bedoelen is: ‘met mijn smartphone heb ik die foto snel gemaakt’. Even een schilderijtje uitlichten om een foto te maken die in een catalogus kan komen, kan veel tijd kosten. Een mooie foto van een gebouw maken, betekent vaak dat je moet wachten op het juiste weer. Soms rij je dan als fotograaf 2 of 3 keer voor niks, voordat de foto met dat wow-effect gemaakt kan worden.

Samenvattend

Wij kunnen u het snelst helpen als u ons het volgende vertelt

• Om wat voor soort opdracht gaat het: zakelijk of privé?
• Om wat voor soort fotografie gaat het?
• Waar en wanneer?

Hieronder een aantal voorbeelden van verschillende type fotografie. Deze zijn bedoeld om u te helpen snel te kunnen duiden wat u wilt.

Voorbeelden

Gisteravond gebeurde er iets waar je als fotograaf altijd vreselijk bang voor bent. Ik was in Rotterdam Ahoy om de Wooning Wielerzesdaagse te fotograferen. De opdracht is dan om het gebouw van uit allerlei hoeken te fotograferen. Het doel van deze foto’s is om te laten zien hoe het gebouw gebruikt kan worden. Zo’n opdracht doe ik vaak (zie hier) en vind ik ook echt leuk!

Ik had een eerste ronde gelopen met mijn 360 graden camera. Ik was net de tweede ronde begonnen, nu met mijn fototas en zware statief. Mijn eerste positie was bovenaan een betonnen trap die door de tribune naar beneden liep. Ik zette mijn statief op, plaatste mijn camera op het statief en zekerde deze.

En toen gebeurde het. Ik liet de camera los, en deze viel aan de andere kant van het statief naar beneden. Hij stuiterde naar de bovenste tree, en naar de volgende, en naar de volgende, en de volgende…. Ik dook er nog achter aan, maar het statief stond mij in de weg en de camera was gelijk ver buiten mijn bereik.

Buitel-de-buitel-de-buitel…

Om mijn heen honderden mensen die in ene de aandacht voor het wielrennen verloren hadden en die camera nakeken. Sommigen lachend, sommigen met hand voor de mond, sommigen met een schreeuw van schrik. Ik stond aan de grond genageld, terwijl ik mijn camera buiteling na buiteling zag maken. Ik denk serieus dat hij, in zijn dans met de zwaartekracht, elke tree van die trap heeft geraakt. En dat elke tree op zijn beurt, de camera weer de lucht in kaatste, totdat hij, 35 betonnen treden lager, tot stilstand kwam tegen de al even betonnen balustrade.

Ik stond als aan de grond genageld. Ik probeerde mijn kalmte te bewaren. Mijn fototas stond naast mijn statief, en ik vroeg iemand daarop te letten. Toen klauterde ik, onder het toeziend oog van het publiek om mij heen, de trap af. Intussen had iemand op de onderste rij de camera opgeraapt. Hij kwam deze nog brengen. ‘Doet hij het nog?’ vroeg hij, nog voordat ik hem had aangenomen.

Ik nam de camera aan. Wonder boven wonder zat de lens (mijn 14-24/f2.8) nog aan de body. De camera was uit, maar ging aan toen ik hem aanzetten. Ik zette hem aan mijn oog, en draaide de zoomring. Die ging stroef, maar hij draaide nog wel. Ik klikte op de sluiter, en asjemou; er verscheen een foto op de achterkant. Ik zoemde in, en hij was nog scherp ook!

U kunt wel begrijpen dat er op dat moment behoorlijk wat door mee heen ging! Ik schaamde me dood. Al die mensen zaten me aan te kijken met een mix aan schrik, humor, afgrijzen… En ik wist niet of ik die camera kon vertrouwen. Waren de beelden echt OK, of was de camera eigenlijk toch beschadigd?

Anticiperen op ongelukken

Gelukkig heb ik altijd een tweede camera bij me. De opdracht van de klant was op geen enkel moment in gevaar. Ik verbaas me er wel eens over als ik ‘professionele’ fotografen zie die maar één camera bij zich hebben. De vraag is niet of het noodlot een keer toeslaat, maar wanneer. Daarom heb ik altijd een backup van alles bij me: de camera’s, de lenzen en de lampen. Zo kan de opdracht onder alle omstandigheden door gaan!

Ik moet ook zeggen dat ik wel erg onder de indruk was van mijn camera-merk, Nikon. Het is een beetje sport onder professionele fotografen om ‘het andere merk’ belachelijk te maken: Canon-fotografen maken grapjes over Nikon, en Nikon fotografen over Canon. Maar ik kan mijzelf niet aan de indruk onttrekken dat de gemiddelde Canon, die bestaat uit veel meer plastic, de buiteling over 35 betonnen treden beduidend minder goed had overleefd. Professionele Nikon camera’s hebben een stalen body, en ik denk toch dat dat wel echt een verschil heeft gemaakt.

Niet dat er geen schade was aan mijn Nikon camera. Als professionele fotograaf kun je je camera snel inleveren bij Nikon Professional Services, en dan wordt hij snel gerepareerd. Dus vandaag heb ik de camera daar heen gebracht. Wat blijkt: aan zowel lens als body heb ik zo’n € 600 inwendige schade. Dat is een smak geld, maar gelukkig ben ik verzekerd.

Waarom vertel ik u dit verhaal?

Met mijn blogs hoop ik u iets te laten zien van mijn werkwijze en realiteit. Het leven van een fotograaf gaat echt niet altijd over rozen. Ook hoop ik te laten zien dat de professionele fotograaf backup systemen heeft. Ik begrijp serieus niet dat er fotografen zijn die niet de moeite en kosten nemen van die investering. En dat er opdrachtgevers zijn die hen inhuren…

En ik hoop ook eigenlijk, dat u een beetje om mij kunt lachen. Want intussen kan ik er zelf ook om lachen. We moeten onszelf ten slotte niet al te serieus nemen – toch? Natuurlijk baal ik van zo’n ongeluk, maar ik weet ook: waar gehakt wordt vallen spaanders.

Intussen heb ik er al weer een paar opdrachten opzitten. Vandaag heb ik ook de hele dag met statief gewerkt. En ja, elke keer dat ik de camera nu op het statief ziet, check ik even heel nadrukkelijk dat de camera nu goed vast zit!

En met die opdracht in Ahoy is het (uiteraard) helemaal goed gekomen.

Het gaat niet goed met de professionele fotografen. Ze zijn een uitstervend ras. Dit is internationaal zo, maar in Nederland is de situatie wel heel erg moeilijk: volgens Dupho, de branche vereniging van Nederlandse professionele fotografen, ligt de dichtheid van professionele fotografen hier hoger dan waar ook ter wereld.

Enkele cijfers om van te schrikken

En dat is niet zo verwonderlijk. Fotografie is vreselijk leuk, en enorm makkelijk om in te stappen. Je koopt voor € 1000 een leuke digitale camera, schrijft je in bij de Kamer van Koophandel, bouwt een eenvoudige website, en laat visitekaartjes drukken — en huppa: Nederland heeft er weer een professionele fotograaf bij.

Even wat cijfers: in het register van de Kamer van de Koophandel staan ruim 19.000 mensen ingeschreven als fotograaf. Van die 19.000 werken ongeveer 6000 twee of meer dagen in hun fotografie bedrijf. Zo’n 2500 mensen zijn fulltime professioneel fotograaf (voor het geval u het zich afvraagt: ik zit dus in die laatste groep). Wat ik ook een veelzeggende statistiek vindt is dit: één op de drie mensen die zich inschrijven als fotograaf bij de Kamer van Koophandel schrijft zich binnen drie jaar weer uit; twee op de drie haalt de vijf jaar niet.

Schijn werkelijkheid

Er zijn ook fotografen die het goed lijken te doen. Ze vliegen de wereld over en fotograferen de ene na de andere leuke klus. Dit zijn veelal jonge fotografen die de wind van sociale media lijken mee te hebben. Echter: als je wat beter kijkt zie je vaak dat hun business model op de lange duur niet houdbaar is: ze zijn niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid, sparen geen pensioen, bieden enorme kortingen om die gave klussen binnen te halen (‘ik fotografeer gratis als jij de reis betaald’), en hebben tarieven waar je van kan leven als je alleen bent. Maar zodra ze een gezinnetje beginnen wordt het moeilijk.

Nee, de professionele fotografie zit in zwaar weer. Deze week hoorde ik over twee fotografen, echte oude rotten in hun vak, die hun camera aan de wilgen gaan hangen, en hun bedrijfsactiviteiten stoppen. Dat zijn berichten waar ik echt van schrik, en die me ook wel te denken geven.

Als fotografen samen komen is het geklaag soms niet van de lucht. De overheid dit, en opdrachtgevers zo. En vooral de vele amateurs die zichzelf als ‘professioneel’ aanbieden, moeten het ontgelden.

Ik heb overal begrip voor — maar er is één ding dat ik niet begrijp: dat professionele fotografen workshops fotografie aanbieden.

Zal ik ook maar fotografie workshops gaan aanbieden?

Ik begrijp best dat als je het financieel krap hebt, je gaat nadenken hoe je inkomen kunt aanvullen. En dan komt de vraag snel naar boven: moet ik ook fotografie workshops geven? Verleidelijk, als je direct aan drie mensen kan denken in je netwerk die dat heel leuk zouden vinden. Leuk ook, zeker als je een beetje vlotte babbel hebt.

Maar hier is het probleem — en er zijn intussen allerlei professionele fotografie die dit aan de lijve hebben ervaren: wat je in feit doet is je eigen concurrentie opleiden. Nee, niet iedereen die een workshop bij je volgt zal zich bij de Kamer van Koophandel inschrijven. Maar een flink aantal zal de kans om zo nu en dan een klein beetje cash te verdienen aan een overigens zeer dure hobby, niet links laten liggen! Vandaag doen ze een workshop bij je, en morgen zegt hun werkgever dat ze dit jaar jouw diensten niet nodig hebben, omdat hun werknemer nu een heel aardige foto maakt. En volgend jaar gaan deze workshop volgers weg bij hun werkgever en hangen ze hun eigen bedrijfsbordje uit.

Ik ken een fotograaf die fotografie workshops aanbood in het dorp waar hij woont. Tegenwoordig moet hij concurreren met drie andere fotografen. Ze hebben allemaal zijn workshops gedaan. Op hun website staan beelden die ze maakten tijdens de workshop met hem. En denk alsjeblieft niet dat dit ‘toevallig een keer gebeurd is’ — ik hoor deze verhalen overal.

Kannibaliseren

Ik kan er niet duidelijk genoeg over zijn: door workshops fotografie aan te bieden als professioneel fotograaf sla je de spijkers in je eigen doodskist. Je kannibaliseert je eigen markt. Mijn advies is dan ook: weersta de verleiding en vindt een andere manier om inkomsten te genereren. Ook als je favoriete camerawinkel belt met de vraag of je ‘niet eens een workshop zou willen geven’ — doe het niet!

Ik ben het geven van fotografie workshops echt gaan zien als een witte vlag: een signaal van een naderend einde. Een fotograaf die het ook niet meer weet en maar gaat meewerken aan zijn eigen ondergang. Een fix die wellicht iets helpt op de korte termijn, maar op de lange termijn alleen maar de situatie verergert.

En het tegen argument weet ik ook wel: ‘als ik het niet doe, doet iemand anders het wel.’. Maar dat blijkt toch niet helemaal waar. De realiteit is dat mensen workshops volgen bij mensen die ze al een beetje kennen. En dat als meer fotografen ophouden met fotografie workshops aan te bieden, er dus ook minder concurrentie op de markt komt van mensen die het ‘ook wel een beetje kunnen’. Natuurlijk: als iemand echt wil, is er niets dat hem tegenhoudt. Maar het gros van de mensen die een workshop volgt, en vervolgens zo nu en dan een betaalde opdracht aanneemt, is helemaal niet zo vastbesloten. Die gaat misschien net zo makkelijk een cursus ‘schapen drijven’ doen — ook leuk toch?

Persoonlijke en zakelijke ontwikkeling

Ben ik dan tegen alle vormen van workshops? Nee, zeker niet. Ik denk dat waar schreeuwend behoefte aan is, is workshops op het gebied van personal development en zakelijke coaching. Als ook onze nieuwe collega’s leren hoe ze hun zaakjes juridisch en financieel en marketing-technisch goed op de rails krijgen, wordt het beter voor hen — en voor ons allemaal. Opdrachtgevers komen dan steeds minder fotografen tegen die tegen bodemtarieven werken, of niet weten hoe het zit met auteursrecht. Dus: wil je echt workshops geven? Dan zou ik me daarop richten!

Disclaimer: ik heb in het verleden ook wel eens een workshop gegeven. Daarbij heb ik er altijd op gelet het niet super gemakkelijk en toegankelijk te maken. Maar tegenwoordig ben ik daar helemaal mee gestopt, en bied ik alleen nog workshops over de zakelijke kant van de professionele fotografie aan.