Rogier Bos Fotografie

Zakelijke fotograaf Rotterdam en omstreken

  • Home
  • Blog
  • Over Rogier
  • Hoe kan ik u helpen?
  • Vraag nu offerte aan
Je bent hier: Home / Apparatuur en zo

Rogier goes medium-format: (nog)meer pixels voor grotere en betere afbeeldingen

04.09.2022 by Rogier Bos // Reageer

Steeds vaker geven opdrachtgevers aan foto’s als wanddecoratie te willen gebruiken. De beelden moeten groot aan de muur kunnen, als afdruk op bijvoorbeeld plexiglas, of als behang of als fotowand op een beursstand gebruikt moeten kunnen worden. Om aan deze vraag tegemoet te komen heb ik twee weken geleden een medium format camera aangeschaft: een camera waarmee ik voor het eerst beelden kan maken met meer dan 100 megapixels!

Als u me een beetje kent weet u het ik ben voortdurend bezig te zoeken hoe ik een nog betere fotograaf kan worden. Welke vaardigheden kan ik leren? Welke software mis ik nog? Waar is een nieuw inzicht waar ik mijn voordeel mee kan doen? En ook: wat is de beste apparatuur?  Nu had ik onlangs al een nieuwe camera gekocht — de Nikon Z9. Binnen de 35mm klasse (de groep camera’s waar de bulk van de fotografen mee fotografeert) is dit momenteel de beste camera. Maar er is nog wel een klasse verder, namelijk de Medium format camera’s. Die camera’s zijn weer een stuk duurder, en de lenzen zijn ook veel duurder. Dat was nu toe buiten mijn bereik.

Maar nu heb ik de sprong genomen: ik heb een Fujifilm GFX100S aangeschaft. Met 102megapixels is hij ruim dubbel zo groot als de 45,7 megapixel van de Nikon Z9 — en dat was al een beest (Ter vergelijking: heel veel professionele fotografen werken nog steeds met een camera die maximaal 24megapixels heeft)! Ik heb er gelijk een serie lenzen mee gekocht. En in de afgelopen weken ben ik echt ‘flabbergasted’ van het resultaat!

Ik wist al dat Fuji mooie camera’s maakte. Ik heb al een aantal jaren de Fujifilm X-T3. Die heb ik onder andere meegenomen op mijn fotoreis door Nepal. De beelden die daar uit die camera kwamen vond ik al erg mooi! Nu heb ik zijn (veel) grotere broer gekocht, en word ik nog veel blijer van het resultaat!

De voordelen van Medium Format

De aanschaf van deze camera voelt als een grote stap voorwaarts in mijn fotografie.

Waarom?

  • Meer pixels betekent dat je een foto veel groter kunt afdrukken voordat je de pixels begint te zien.
  • Bij een grotere sensor heb je ‘beter glas’, of te wel betere lenzen nodig. Die heb ik nu, en dat verschil is heel duidelijk!
  • De grotere sensor ent betere glas leiden samen tot veel scherpere beelden. Vergelijk de foto van de bouwvakker hieronder.
  • Meer dynamisch bereik. OK, dat is een hele technische term, maar het komt er hierop neer dat ik in de nabewerking nog meer detail uit de foto’s kan halen, zonder dat de foto’s kunstmatig gaan lijken.
Een portret gemaakt met de GFX100S. Hieronder ziet u alleen het oog, op 400%.
Ziet u hoe ongelofelijk scherp het beeld is? Ze ziet nog steeds geen pixels. Kunt u zich voorstellen hoe groot je zo’n foto kan gebruiken?

Kan Nikon de deur uit?

Nee, zeker niet. Er zijn nog steeds situaties waar Nikon veel beter presteert. Bijvoorbeeld in de eventfotografie, als je moet werken onder slecht-licht omstandigheden. Of als ik heel snel een grote hoeveelheid portretten moet maken. Maar voor opdrachten waarbij de foto’s wel eens op groot formaat gebruikt kunnen gaan worden, neem ik de GFX mee.

Boven aan deze post ziet u de drie camera’s die ik u voor de meeste industriële opdrachten zal meenemen: v.l.n.r., Fujifilm GFX100S, DJI Mavic Pro, en Nikon Z9. En ja, waar veel fotografen hun dure spullen niet willen blootstellen aan de stoffige omstandigheden van industriële locaties, zie ik juist dat deze camera’s daar hun meerwaarde bewijzen! Hieronder een aantal voorbeelden uit de afgelopen twee weken!

Naschrift voor mijn vakbroeders

Aan reacties als met een camera van 24 megapixels kun je ook hele goede foto’s maken en het is de fotograaf die de foto’s maakt, niet de camera heb ik een broertje-dood. Uiteraard is dat allemaal waar — en uiteraard helpt goede apparatuur je weer verder. Dat soort reacties zal ik zonder verder gesprek verwijderen. Don’t be that guy…
Met fotografen die graag ervaringen willen uitwisselen praat ik juist graag verder!

Categories // Apparatuur en zo, Industrieel, Nieuws & Interessant Tags // Fujifilm, GFX, Medium Format, MF

Eerste met de Nikon Z9 — of: met een klap het nieuwe jaar in!

01.12.2022 by Rogier Bos // 2 Reacties

Vlak voor de jaarwisseling heb ik de nieuwste camera van Nikon aangeschaft: de Nikon Z9. Deze camera is gloednieuw en nog maar een handjevol fotografen in Nederland hebben hem. Maar dankzij de excellente hulp van vakmensen bij Kamera-Express kon ik hem snel krijgen. Omdat het mijn eerste Nikon systeemcamera is moest ik ook een aantal nieuwe lenzen hebben, en ook hier kon Kamera-Express mij aan helpen: op mijn bureau staan nu de 14-24mm/f2.8S, de 24-70mm/F2.8s en de 70-200mm/F2.8S. Daarmee ben ik wel klaar voor het nieuwe jaar!

Drie commitments

Als u mij al langer volgt weet u het: ik heb 3 commitments naar mijn opdrachtgevers toe:

  • Ik wil de best mogelijke beelden maken! Het moet zo mooi mogelijk. Daarvoor trek ik alles uit de kast, zowel in termen van vaardigheid als apparatuur.
  • Ik gebruik de nieuwste technologie. Ik kom elke dag fotografen tegen die zeggen dat ze met hun digitale spiegelreflex van 10 jaar oud nog hele mooie beelden kunnen maken — en dat is ook zo — maar de fotografische techniek verandert heel snel en het is echt onzin om te denken dat die voortgang geen verschil maakt voor de kwaliteit van het beeld!
  • Ik lever de best mogelijk service! Alles met een positieve blik en behulpzame houding; goed advies, meedenken met de klant, een duidelijk proces, en heldere afspraken is waar elke opdrachtgever op mag rekenen.

Er is een nieuwe revolutie gaande in fotografieland. Deze industrie werd op zijn kop gezet door de komst van het internet (waar het voorgeen ging om afdrukken gaat het nu veelal om digitale bestanden). Vervolgens vond een nieuwe revolutie plaats door de komst van digitale fotografie (we gingen fotograferen met chips in plaats van film, en moesten dus allemaal nieuwe camera’s). En nu verdwijnt de opklapspiegel uit de camera: de spiegelreflex verdwijnt uit de schappen en wordt vervangen door de systeemcamera. Weer allemaal nieuwe camera’s en lenzen. Elke stap brengt nieuwe mogelijkheden en kansen met zich mee.

In dat licht moet u ook deze aanschaf zien: ik denk dat ik met deze camera een grote stap vooruit maak in mijn dienstverlening. De Z9 is niet de eerste systeemcamera van Nikon, maar mijn indruk tot nu toe is steeds geweest dat Nikon in dit nieuwe landschap een beetje zijn voeten moest vinden. De systeemcamera’s die Nikon tot nu toe produceerde waren niet zo geweldig. Maar dat verandert volledig met de Nikon Z9: vriend en vijand zijn het erover eens dat de Z9 een dijk van een camera is!

Mijn bevindingen

Er is al heel veel gezegd en geschreven over de Z9 (vooral in het Engels). Maar omdat je niet altijd weet wie je kunt geloven (influencers laten zich vaak betalen voor positieve reviews) voeg ik mijn bevindingen eraan toe. Ik ben geen Nikon ambassadeur of evangelist (ook niet van Kamera-Express trouwens): ik ben gewoon een professionele fotograaf op zoek naar de beste beelden! Daarnaast wil ik ook enkele dingen belichten die ik nog niet bij veel reviews ben tegengekomen.

Bergen, een goede vriend en een pijlsnelle hond

De afgelopen dagen heb ik de camera grondig uit kunnen testen. Over de jaarwisseling heen waren Sophie en ik op bezoek bij goede vrienden die in de buurt van Geneve wonen. Ik ben geen skiër, maar daar in de bergen heb ik mijn camera op verschillende plekken aan wat testen kunnen onderwerpen. Onze vrienden hebben een pijlsnelle Mechelse herder die de hele dag blijft rennen als het enigszins kan. Dat leverde een mooie testsituatie op waarin ik de beelden bij dit artikel kon maken.

Hier zijn de dingen die mij toe nu toe zijn opgevallen

De Autofocus is echt ongelofelijk. Hij is pijlsnel en zeer accuraat. Ik ben stomverbaasd hoe scherp de hond is in de beelden, ook als hij in volle vaart op me afrent. Op de camera kun je instellen of je onderwerp een mens, een dier of een voertuig is. Als je instelt op ‘dier’, en mens en dier komen gezamenlijk op je afrennen, dan zal de camera voortdurend scherpstellen op de ogen van het dier.

Schitterend beeld, stilstaand én bewegend

De trouwe lezer weet inmiddels dat ik mij ook steeds mee bezighoudt met het maken van videoproducties. Voor de fotografie gebruikte ik de Nikon D5 en D850; en voor video de Fuji X-T3. Dat betekende dus dat ik steeds van camera moest wisselen. Maar zowel de foto’s als de video uit de Z9 zijn zo geweldig en mooi dat ik dus nu alles met één camera kan oplossen. Dat gaat dus mooiere beelden en kortere productietijd opleveren!

In-camera stabilisatie

De Z9 heeft een hele goede 5-assige stabilisatie. U weet niet wat dat betekent? Ik ook niet…!  Maar ik heb het intussen wel aan het werk gezien: als ik met een lange lens op de camera (bv de 70-200mm) videobeelden maak — uit de hand (dus zonder statief)!!! — dan zijn die beelden uitstekend bruikbaar! Tot nu toe kreeg je dan allerlei schokken en beweging in je beeld. Ik moet hier nog meer mee proberen, maar mijn mond viel letterlijk open toen ik de eerste resultaten zag.

Uitstekende Wifi

Ik vind het belangrijk om mijn opdrachtgever mee te laten kijken tijdens het fotograferen. Het schermpje achter op een fotocamera is daarvoor nogal klein (ook al is het scherm achter op de Z9 groter dan wat ik tot nu toe gehad heb), maar ik gebruik liever een iPad. Die kunnen zij dan in de handen houden terwijl ik aan het fotograferen ben.
Tot nu toe werd de verbinding tussen de Camera en de iPad tot stand gebracht met een wifi dongel. Nikon beweerde steeds dat wifi heel complex is en niet in de camera kon worden ingebouwd. Ik moest bij elke nieuwe camera een wifi dongel kopen (ca € 600). Ik heb er drie: de ene dongel werkte beter dan de andere, maar altijd waren ze onhandig, zaten ze in de weg, en kostte het veel tijd om ze werkend te krijgen.

De Z9 heeft de wifi gewoon ingebouwd. De connectie met de tablet en smartfoon kwam snel tot stand, en de beelden verschenen moeiteloos op mijn tablet. Ik kon alleen maar denken: ‘eindelijk!’…

Foto’s op de kaart

Een laatste feature die ik erg aardig vind is dat de Z9 automatisch GPS locaties aan een foto geeft. In mijn bewerkingssoftware kan ik vervolgens precies op de kaart zien waar de foto is gemaakt. Dat was tot nu toe een trucje waarvoor je een aparte gadget moest kopen. Maar dat zit nu dus in de camera. En dat ga ik dus verdraaid handig vinden. Zo kan ik in de software precies zien waar ik allemaal geweest ben. En, als ik op een locatie klik, krijg ik precies te zien welke foto’s ik daar gemaakt heb. Die informatie zit in de foto’s, en die krijgt u dus ook mee. Tot nu toe dacht ik dat dit een beetje onzin was, maar hoe meer ik er over nadenk, hoe handiger ik dat begin te vinden.

Rag- en ragscherp!

Ik heb gisteren mijn eerste portretshoot van het jaar gedaan. U weet wel: alle nieuwe medewerkers op de foto zetten. Dat is niet precies een klus waar je een Z9 voor nodig hebt. Mijn oude camera’s, de D5 en D850 deden dat ook uitstekend. Maar ik heb, gewoon om de camera te leren kennen, de Z9 gepakt met de 70-200mm/f2.8 lens. Ik heb de camera op AF-C gezet (continuë Auto Focus), met mens-pupil herkenning. Dat zegt de leek niet zo heel veel, maar een portret maken met AF-C is een hele gekke benadering. Dat doe je niet…
En toch is het resultaat ongelofelijk scherp, en was vrijwel elke foto raak. Hieronder een paar ogen om te laten hoe scherp…

Ongetwijfeld zitten er nog veel meer handige en bijzondere dingen in de camera. Die ga ik allemaal de komende tijd ontdekken.

Categories // Apparatuur en zo

Nieuwe investering: hoogtestatief

10.22.2019 by Rogier Bos // 4 Reacties

Doe niet zo uit de hoogte, luidt een bekend spreekwoord. Maar als fotograaf moet je (het) soms juist wel vanuit de hoogte doen… Dus heb ik vorige week een hoogtestatief gekocht: een statief waarmee ik mijn camera tot wel 8 meter hoog de lucht in kan krijgen. Daarmee krijg je echt een ander perspectief: je staat niet meer onderaan een gebouw; je kunt over hekken heenkijken, en je krijgt echt een beter overzicht.

Toepassingen

Waar verwacht ik dit statief in te kunnen zetten? Ik denk op meerdere type opdrachten.

  • Deze week heb ik het statief al voor enkele architectuurfotografie-opdrachten ingezet. Doordat de camera op een hoger punt komt, krijg je een ander perspectief. Ineens sta je niet meer onderaan een gebouw. Je komt boven de aanwezige obstakels, zoals auto’s, verkeer en hekken. Zo werd de foto boven aan dit artikel ook gemaakt: zonder zo’n statief is deze foto niet mogelijk, en heb je alleen maar hek op de voorgrond.
  • Ook in mijn industriële fotografie verwacht ik het statief goed te kunnen gebruiken. Zo vaak dat ik op zoek moet naar een hoge trap, en dan nog niet hoog genoeg ben. Of dat je vanaf een andere verdieping een foto maakt, maar dat het perspectief dan niet klopt. Dit statief kan ik neerzetten waar ik wil, om precies de goede hoek en beeldinhoud te pakken. Zo ontstaan de beelden die mijn opdrachtgever nodig heeft!
  • Maar ook tijdens eventfotografie is een hoogtestatief een welkome aanvulling! Door de camera een flink stuk de hoogte in te brengen krijg je een heel anders perspectief over het publiek heen. Je ziet ineens hoe vol het is. Soms kun je een foto maken vanaf een balkon, maar dat is er niet altijd. Een hoogte perspectief biedt dan uitkomst.

Enkele voorbeelden van hoogte-fotografie

De tekst loop door onder de foto’s. Klik op de foto’s om ze groter te bekijken.

Pandje in Schiedam. gemaakte met hoogtestatief.
Door een hoogtestatief te gebruiken waren de hekken doe om het gebouw heen staan geen obstakel meer. Ook het aanwezige verkeer is geen probleem.

Drone?

Wellicht vraagt u zich af: kun je niet beter een drone kopen? Om eerlijk te wezen: ik zit al een tijdje na te denken over de aanschaf van een drone. Naast dat een drone natuurlijk ontzettend leuk speelgoed is, biedt een drone ook een aantal voordelen ten opzichte van een hoogtestatief. Een drone komt (veel) hoger, kan snel foto’s maken uit verschillende hoeken, en biedt ook dynamische video-mogelijkheden.

Maar, er kleven ook nadelen aan een drone. Je mag met een drone lang niet overal vliegen. Sterker nog: ik woon in de Randstad, en je mag hier op heel weinig plaatsen vliegen. Met een drone mag je ook niet over mensen of verkeer heen vliegen. En binnen vliegen met een drone is vaak ook geen goed idee. Dus wellicht dat ik binnenkort wel een drone aanschaf, maar vooral deze situaties is een hoogtestatief een betere oplossing.

Categories // Apparatuur en zo, Architectuur & Landschap, Events & Evenementen, Industrieel

DuPho borrel Rotterdam: speeddaten met Medium Format

04.05.2019 by Rogier Bos // 3 Reacties

Danser Marijn springt voor de Hasselblad camera in mijn handen tijdens de DuPho Rotterdam borrel.

Af en toe moet je een feestje organiseren… dat deed ik vandaag met een aantal collega-fotografen, en de hulp van DuPho, in Rotterdam. Ik ben net thuis en heb zojuist de beelden bekeken — en ik moet zeggen: dat was een geslaagd feestje! Je zou kunnen zeggen dat het een soort Tupperware-party voor fotografen was: allemaal opgewonden fotografen in een studio met mooie en zeer dure spullen…

Ik ben lid van DuPho. DuPho staat voor Dutch Photographers, en is de branche organisatie van de professionele fotografen in Nederland. Sinds afgelopen zomer organiseer ik, samen met mijn collega-fotografen Bert Salari, Marieke de Lorijn en Sebastiaan Knot om de zoveel maanden de DuPho rotterdam borrel. Zo’n vier keer per jaar treffen we elkaar in de studio van een Rotterdamse fotograaf voor wat kennis en ervaring uitwisseling en een gezellige borrel.

Deze keer deden we wat speciaals. Onder de titel ‘speeddaten met Medium Format’, stelden we fotografen in staat om te fotograferen met Medium Format camera’s. Dit zijn grotere en duurdere camera’s dan de meeste fotografen hebben. Deze camera’s leveren een veel grotere beeldkwaliteit dan de normale spiegelreflex camera’s waar wij mee werken. Voor de duidelijkheid: ik fotografeer met de beste camera’s die Nikon levert, maar het blijft wat we noemen ‘kleinbeeld’, en is nog geen medium format.

De borrel vond plaats in de studio van Sebastiaan Knot. De leveranciers van drie Medium Format camera’s waren aanwezig met hun mooiste producten: PhaseOne, Hasselblad en Fujifilm. De aanwezige fotografen konden een danser fotograferen, een model, en een mooi horloge. Er waren drie verschillende lichtopstellingen gemaakt. Ik mocht de boel aan elkaar praten (dat vind ik altijd wel leuk om te doen). Hieronder een korte sfeer-impressie, gefotografeerd door mijn stagiair, Martijn van Leeuwen.

U ziet mij zelf ook fotograferen. Ik maakte de foto van danser Marijn die boven aan dit blog staat vanmiddag. Zelf heb ik ook nog geen mediumformat camera. Ik overweeg sterk om zo’n camera aan te schaffen. U zou de foto boven aan dit blog eens op ware grootte moeten zien… u weet niet wat u ziet aan detail. Zo mooi! Vandaag is die gedachte aan een Medium format camera alleen nog maar sterker gemaakt — en ik vermoed dat dat het geval is voor veel van de collega’s die vandaag aanwezig waren.

We zijn voor dit evenement dank verschuldigd aan een aantal partijen:

  • De drie camera-leveranciers: PhaseOne, Transcontinenta (Hasselblad) en Fujifilm. Ze leverden camera’s; ervaren experts, en sponsoring!
  • De drie artiesten die meewerkten: Talitha model), Annelies Kassels (Make up Artist) en Marijn Stijl (danser)
  • DuPho voor een belangrijk stuk organisatie en financiële steun.
  • Het Beeldgebouw voor 3 schitterende afdrukken die goed lieten zien waar deze camera’s toe in staat zijn
  • Klomps en Boor voor het verzekeren van deze middag.

Categories // Apparatuur en zo, Nieuws & Interessant

Video: gezellige kerstdrukte in ons pand aan de Coolsingel

12.23.2018 by Rogier Bos // Reageer

Mijn studio zit in een geweldig pand, pal aan de Coolsingel, tegenover het stadhuis. Vandaag was het er een gezellige drukte. Ik heb, met twee nieuwe camera’s die ik deze maand gekocht heb, daar wat video opnames gemaakt en die vanavond op mijn laptop gemonteerd. Hier boven het resultaat. Vandaag was een mooie gelegenheid om die camera’s, de Osmo Pocket en de Fujifilm X-T3, eens te testen.

Ik hoop in het nieuwe jaar meer met video te gaan doen. Ik denk dat meer en meer van mijn opdrachtgevers behoefte hebben aan een partij die zowel goed beeld als goede video kan maken. Denk bijvoorbeeld aan een evenement, of aan een interview. Hoe makkelijk als je gelijk meerdere kanalen kunt bestrijken met je boodschap.

Ik noem dat ik de video op mijn laptop heb gemonteerd om aan te geven dat de opnames al op locatie tot een kleine productie kunnen worden gemaakt en het web op kunnen worden verstuurd. Ik schoot de video in 4K, en voerde in de bewerking ook een eenvoudige colorgrading uit. Uiteraard is er veel meer mogelijk, en is de muziek lekker cheesy — maar het is leuk om even te laten zien wat er mogelijk is.

Categories // Apparatuur en zo, Nieuws & Interessant

Waarom deze fotograaf de overstap maakte naar Godox

07.11.2018 by Rogier Bos // 2 Reacties

Omdat ik regelmatig technische vragen krijg van lezers van mijn blog, vertel ik vandaag iets over een —voor mij toch wel grote —technische stap die ik onlangs heb gemaakt. Ik ben namelijk overgestapt op Godox flits-apparatuur. De trouwe lezer van mijn blog weet het intussen: ik heb drie merken. Nikon voor mijn fotoapparatuur; Apple voor mijn computer apparatuur, en Elinchrom voor mijn flitsapparatuur.

Als fotograaf werk ik in een zeer competitieve markt. Ik verwacht van mijn merken dat ze goed luisteren naar de markt, snel inspelen op de mogelijkheden, en voortdurend innoveren. Als mijn merk dat niet doet, zal ik een switch moeten maken.

Lange tijd kon ik me niet voorstellen dat ik van merk zou veranderen. Wat betreft computers is dat nog steeds zo. Ik ben destijds overgestapt op Apple omdat ik zo moe was van alle crashes en BSOD’s (Blue Screen of Death). Ik weet dat Apple duur is, en ja, het crasht heel af en toe ook. Maar elke keer dat ik naast een vriend ga zitten die zweert dat zijn PC met Windows super stabiel is, crasht het waar ik bij zit (‘Wat gek, dat gebeurt normaal nooooooit’). Het zal wel aan mij liggen, maar voorlopig hou ik het bij Apple…

Nikon ligt al ietsje kwetsbaarder. Ik hou nog steeds van dat merk, en de camera’s en lenzen van Nikon zijn echt fantastisch. Maar verdikkeme… Fujifilm en Sony zijn toch wel heel goed aan de weg aan het timmeren. De innovatie gaat daar gewoon sneller. Tijdens een recente opdracht naar Griekenland kon ik wegens bagagebeperkingen mijn Nikon niet meenemen, en was ik aangewezen op mijn Fujifilm set. In eerste instantie ervoer ik dat als een enorme belemmering, maar thuisgekomen was ik bijzonder gelukkig met het resultaat — ook onder slechte lichtomstandigheden, waar Nikon het zo goed doet. En de eerste dagen na die opdracht merkte ik dat ik de Electronic View Finder van de Fujifilm X-T2 enorm miste!

Als het gaat om vernieuwing, dan ben ik het meest teleurgesteld in Elinchrom. Op zich: de apparatuur die ik heb doet het ok, en hun collectie aan lichtvervormers is groot en mooi — maar de vernieuwing gaat super langzaam. Toen ik 10 jaar geleden mijn studiolampen kocht was de belofte dat de studio-generatoren nog dat jaar vernieuwd zouden worden. 10 jaar later zijn de nieuwe generatoren er nog steeds niet. En Elinchrom brengt gemiddeld één nieuw product uit per jaar. Dat doen ze dan met veel bombarie, maar regelmatig is het niet meer dan een upgrade van een bestaand product.

Wie wel lekker aan de weg timmert is Godox. Ze hebben nu een mooie serie producten die goed op elkaar aansluit, veel vermogen levert, met goede accu’s en allerlei mooie functionaliteit zoals High Speed Sync — en dat allemaal voor een prima prijs!

En dus heb ik recent een kleine investering gedaan! Een totale overstap is het nog niet: ik heb de Elinchrom spullen nog steeds, en in mijn studio gebruik ik niet anders. Maar sinds 2 maanden ligt er in de achterbak van mijn auto dus een set van Godox — en ik moet zeggen: dat bevalt me zeer!

Ook Pocketwizard de deur uit

Ik gebruikte pocketwizards in combinatie met mijn Nikon reportage-flitsers. Dat werkte op zich goed, maar ik heb de zone-controller van Pocketwizard nu al 3 moeten vervangen omdat deze gewoon versleten was. Dat ding is niet zo duur, maar ik vind dat wel een probleem.
Een groter probleem is dat de Nikon reportage-flitsers en de pocketwizards enorm duur zijn. De Nikon reportage-flitser kost ruim € 700, en de pocketwizard ontvanger ruim € 200, dus per lamp ben je dan bijna € 1000 kwijt. En in het werk dat ik doe gaat zo’n lamp af en toe tegen de grond. Niet omdat ik onvoorzichtig ben, maar door de wind, of iemand die er tegen aan loopt. Daar kunnen de lampjes niet heel goed tegen… en daar is mijn verzekeraar ook niet heel blij mee.

De voordelen van Godox

Wat ik nu gebruik:

  • 2x Godox reportage-flitser
  • 1x AD200 (200 Ws)
  • 1x AD600 (600 Ws)

Laat ik even op een rijtje zetten waarom ik zo onder de indruk ben van Godox:

  • Alles werkt met elkaar
    Ik werk op locatie veel met reportage-flitsers. Als ik dat wil combineren met een zwaardere lamp, kan dat alleen via de slave functie. Dat is buiten redelijk zinloos: meestal is er teveel omgevingslicht en ziet de slave-lamp de flits helemaal niet. Binnen gaat het vaak niet veel beter.
    Maar met Godox kan ik moeiteloos de lampen combineren. Alles werkt met dezelfde trigger: de lampen worden radiografisch afgesteld en ik kan vanaf de camera lampen hard en zachter zetten. Het schijnt dat ik zelfs vanaf de camera de flitskoppen van de reportageflitser kan laten in- en uitzoomen!
  • De uitstekende trigger
    Die trigger is erg goed. Hij heeft een lekker grote display, en hij staat mij toe mijn flitsers in 5 groepen in te delen. Moet je wel zoveel flitsers hebben… En die trigger kost net boven de € 100. Ik heb er dus maar twee gekocht: één voor mijn Nikon camera, en één voor de Fujifilm. De accuduur is ook uitstekend: bij de pocketwizard moest ik altijd een serie platte batterijtjes bij me hebben omdat ze om de haverklap op waren: bij de Godox triggers heb ik de AA batterijen nog niet één keer hoeven vervangen.
  • De goede accu’s
    De accu’s van de Godox lampen zijn ook goed. Mijn hele stapel AA batterijen voor de reportageflitsers die ik elke keer oplaadde en meezeulde laat ik tegenwoordig thuis. Het is me gewoon nog niet gelukt de accu’s leeg te flitsen.
  • High Speed Sync (HSS)
    OK, zowel Elinchrom als Nikon reportageflitsers bieden ook HSS, maar bij de Godox is het makkelijk. Het werkt in ene — en goed!
    (High Speed Sync is wanneer je fotografeert met een sluitertijd korter dan de flits-synchronisatie tijd van je camera. Ik kan dus nu moeiteloos fotograferen op 1/1000s en daarbij flitsen)
  • Het prijsverschil
    De Godox spullen zijn goed ontworpen, stevig, en bieden goede functionaliteit. En ze doen dat voor een prijs die ver onder die van Nikon en Elinchrom ligt.

Zijn er ook nadelen? Ja wel: Godox werkt met de Bowens aansluiting (lichtvervormers op de lampen). Nou is het bedrijf Bowens vorig jaar failliet gegaan, dus dat is niet een heel gelukkige keuze. Desondanks is de Bowens aansluiting wereldwijd nog steeds de meest universele aansluiting, dus die keuze is ook weer niet zo heel gek.
Maar gelukkig is daar SMDV. Dit Koreaanse bedrijf ontdekte ik ooit toen ze nog achteraf op de Photokina (grootste fotobeurs ter wereld) stonden. Ik kocht daar destijds twee softboxen die ik nog steeds gebruik. Sindsdien heeft de wereld SMDV ontdekt en zie je hun producten overal. Ook zij gebruiken de Bowens aansluiting en dat werkt dus uitstekend met de Godox range. En SMDV en Godox worden in Nederland vertegenwoordigd door dezelfde partij, DISNET. Dus: een goede match!

De Godox AD 600 gebruikt om de zon te overpoweren met deze mooie dame…

Groepsfotografie gedaan voor de Erasmusbrug. Eén lamp…

De groepsfoto emt de AD600. Helaas was het bewolkt.

Categories // Apparatuur en zo Tags // Apparatuur, Apple, Elinchrom, flits, Godox, merktrouw, Nikon, studio

Mijn commitment: de beste fotoapparatuur

11.18.2017 by Rogier Bos // Reageer

Mijn commitment aan mijn opdrachtgevers is dat ik hen van dienst ben met 1. de best mogelijke service, 2.de mooiste nabewerking — en 3. de nieuwste technologie

Graag stel ik u voor aan mijn nieuwste camera. Dit is de Nikon D850. Hij is nu een paar weken uit. Ik was één van eerste fotografen in Nederland die hem in mijn bezit kreeg. Het is een geweldige camera; elke keer dat ik de beelden uit deze camera zien ben ik weer onder de indruk.

Achter de D85o ziet u de Nikon D5. Dit is ‘het andere topmodel’ van Nikon en heb ik nu een jaartje in mijn bezit. Ook dit is een ronduit fenomenale camera!

U vraagt zich misschien af waarom ik u dit vertel. Dat is eenvoudig: mijn commitment aan mijn opdrachtgevers is dat ik hen van dienst ben met 1. de best mogelijke service, 2. de mooiste nabewerking — en 3. de nieuwste technologie. Veel van mijn opdrachtgevers willen opereren op het randje van de nieuwste innovatie. Daar past een fotograaf bij met dezelfde ambitie!

Ik kom niet veel fotografen tegen die datzelfde commitment hebben. In de regel geldt dat fotografen upgraden als het echt niet anders kan. De aanschaf van deze camera’s is echt een substantiële uitgave. Ik kom dan ook met grote regelmaat fotografen tegen die camera’s hebben die al 4 of jaar oud zijn, of soms zelfs 8 jaar oud.

“Maar met die camera’s kun je nog geweldige beelden maken,” zeggen ze dan. En dat spreek ik op zich niet tegen. Echter, de ontwikkeling van sensortechnologie gaat heel erg snel. Hoe beter camera-sensoren worden, hoe meer kleurschakeringen ze kunnen opnemen. Daarmee stijgt het dynamisch bereik. Een hoger dynamisch bereik betekent mooie details in de diepe schaduwen en de hoge lichten. Ook het vermogen om ook goede beelden te maken in donkere omstandigheden wordt steeds beter. En de scherpstelling wordt steeds sneller en accurater. Gevolg: meer en betere beelden!

En dus is mijn commitment: ik ben u van dienst met de nieuwste technologie! Ik wil u de hoogst mogelijke kwaliteit leveren. Daarom fotografeer ik uw opdracht met de twee camera’s die samen de vlaggenschepen van Nikon vormen. *

Als u fotografen vergelijkt

Veel van mijn opdrachtgevers willen opereren op het randje van de nieuwste innovatie. Daar past een fotograaf bij met dezelfde ambitie.

Misschien helpt u dit ook als u mij vergelijkt met andere fotografen. Onlangs moest ik een event fotograferen. Omdat het een groot event betrof had de opdrachtgever naast mij nog twee fotografen aangetrokken. Ons werd gevraagd vooraf een offerte in te sturen. Mijn opdrachtgever belde mij op naar aanleiding van mijn offerte op. Kun je wat van de prijs af doen? Dan ben je even duur als de andere twee fotografen.

De denkfout die deze opdrachtgever maakte is dat ze dacht dat fotografen uitwisselbaar zijn. Dat de ene fotograaf ongeveer hetzelfde is en doet als de volgende.

Dat dit een denkfout is werd goed duidelijk tijdens het evenement. De ene fotograaf had een camera van 6 jaar oud met één lens. De andere had een camera van 4 jaar oud met 3 lenzen. Ik had twee camera’s, beiden niet ouder dan een jaar. En een 9-tal lenzen en 4 flitslampen. Moet u eens raden wiens beelden mijn opdrachtgever het meest op prijs stelde…


*Ik ben een Nikon fotograaf. Er zijn in de wereld van de digitale spiegelreflex camera’s twee topmerken: Nikon en Canon. Welke is beter? Dat ontloopt elkaar niet veel. Een paar jaar geleden vond ik dat Canon een duidelijke voorsprong had. Maar de laatste jaren, en vooral met deze nieuwe camera’s heeft Nikon duidelijk de leiding. Dat zeg ik natuurlijk als Nikon fotograaf. Val me er niet op aan: het is een beetje een Mercedes vs. BMW discussie. Smaak gebonden dus.

Categories // Apparatuur en zo, Nieuws & Interessant

Comparing Nikon and Fujifilm

08.14.2016 by Rogier Bos // Reageer

You could blame the sales-clerk at B&H I suppose, because he’s the one who made me a Nikon-user. I was ordering my first camera, back in the analog days, and was trying to get the most bang for my limited bucks. He recommended a Nikon deal (one body and three lenses, I believe) and so I became a Nikon user. With pleasure, I should add. I like the feel of the camera’s, the lenses, the images they produce of course. I even (really) like the ‘I AM’ campaign. But I also realize that if the guy at B&H had recommended Canon, I’d be a Canon-guy right now. It’s not like I knew what I was doing.

But these days I do know what I’m doing, and so I made a serious investment in lenses of another brand: Fujifilm. I have a couple of trips abroad coming up, and I have started to realize there are ‘lighter’ options than my Nikon gear.

Also, I really like what Fujifilm is doing. I bought the C-E2 camera a while back, and it is pretty amazing! I love the retro-look, the ease of the controls (right there at your fingertips), and I also really like the Electronic Viewfinder. I also like the tone of the images I see Fujifilm photographers produce: the dynamic range, the subtlety of the gradations, the black and whites; pretty film-like, if you ask me. And then I got to hold the new Fujifilm-camera, the X-T2, yesterday for an expanded amount of time. Wow! Yes, that baby is coming my way…

This week I bought three lenses: the 10-24/F4, the 50-140/F2.8, and the 100-400/F4-5.6. I already have the 18-55/F2.8-4, though I will replace that with 16-55/F2.8) later this year. The X-T2 will come out in september, and I’m sure it will its way into my back shortly thereafter.

Some results from my new Fujifilm lenses

Today I was playing around with these new lenses. First, I shot some images just on the balcony outside my office.

Fujifilm X-E2 with 10-24mm
View from my balcony, made with Fujifilm X-E2 and 10-24mm lens. Notice the purple flower in the middle…

This is the view from the balcony. Next, the 50-140mm lens. That’s 76-213mm in Nikon/Canon speak. See what I am about lovely subtle gradations?

blog-fujifilm-50-140
Photo of the purple flower with the 50-140mm Fujifilm lens.

Time for the big gun. Here’s the 100-400 (152-609 in 35mm).

blog-fujifilm-100-400
Fujifilm X-E2 with 100-400 lens. Image has been processed in LR and Exposure X

I case you’re wondering why that image looks so different: I processed it in Exposure X by Alienskin, one of my favourite plugins. One more image to show…

blog-fujifilm-100-400 and 1.4x extender

Now, bear in my that in all these images I stood in exactly the same place. I did not move closer and closer to the purple flower. I am approximately 2,5 meters away from the flower.

Compairing size

Then I became curious about the difference in weight and size. So I got my regular Nikon bag, and my new Fujilfim camera and moved to the table in the livingroom. I got my wife’s scales out, and weighed the different combinations.

First, here’s the equipment I am comparing. The very minimum I always take to a shoot is this: Nikon D4, 14-24mm, 24-70mm and 70-200mm

blog-Nikon minimum equipment

Actually, that’s when I can only take a very small bag, like onto a building site. In 98% of projects, I bring the following ( I wont bore you with what’s what):

blog-Nikon arsenal

Now, let’s compare my minimum equipment to the equivalent in Fujifilm:

blog-Fujifilm holy three

Big difference!

Next: weighing the equipment

The results:

Nikon D4 Fujifilm X-E2
14-24 2366 gr 689 gr
24-70 2310 gr 689 gr
70-200 2355 gr 1528 gr
200-500 3827 gr 1918 gr

Again: pretty big difference!

Conclusions and questions

Of course I realize this is not a scientific comparison or a very detailed analysis of either brand. Yes, I know there are huge differences between a Nikon D4 and a Fujilfilm X-E2. Both have a 16 megapixel sensor, but for the rest they are wildly different machines. This is just a blog by some guy familiarizing himself with his equipment. Take it for what it’s worth; if it’s interesting, great, if you disagree, that’s fine also.

  • There is a huge difference in size and quite a difference in weight. We all knew this already; I just wanted to see what it actually was.
  • The images produced by the X-E2 with these lenses are just lovely. From what I can see of the X-T2, the images out of the camera are also very, very good.

I also have a few questions:

  • Could I switch? Seeing as I do a lot of event photography, I tested the X-T2 at high ISO’s, and the noise I saw was small and very grainlike. Holding the X-T2 yesterday for the first time I found myself wondering if could see myself switching to Fujifilm altogether.
  • Is having two camera-systems just going to confuse me? I can see myself looking for controls or functions on one camera, that can only be found on the other one…
  • What is Nikon going to do next? I am sure the D5 with it’s insanely high ISO wil find its way into my camerabag at one point also, but I am really wondering what they are going to do to follow up the D810. Lots of photographers feel they don’t need the extra megapixels, but my work frequently gets printed quite large, so I like all the megapixels I can get…

No, I am not switching yet. I am really very invested in Nikon — and still like the brand. But Fujilfilm is definitely doing something right. They are rumoured to come out with a Medium Format camera at Photokina in September. I will be there: front row, middle seat. This is getting very interesting…

 

Categories // Apparatuur en zo

Lightblaster Productreview

02.27.2016 by Rogier Bos // 1 Reactie

The lightblaster with a Nikon speedlight attached to it. Or rather: hanging out...
The lightblaster with a Nikon speedlight attached to it. Or rather: hanging out…

So you have a studio. You have lights. You have background paper. You may even have a pretty model at your disposal… but after a while you start noticing all your pictures are shot against blank backgrounds. You need something there. That’s where the lightblaster comes in: it projects images on the background behind your models. Time for a product review.

It is a well known problem: what do you put in the background? There are various options. You can collect ‘stuff’: couches, lights, chairs, toys, furniture. But every picture has different needs. You will quickly clutter up your studio with stuff that you will only use every now and then.

You can invest in backdrop screens (expensive), or wallpaper backgrounds (labour intensive). I even invested in some Lastolite backgrounds. They are fun and flexible — and expensive.

So I recently ordered the Lightblaster. The lightblaster allows you to project images on a background using speedlights and studio flash. You use a regular Canon or Nikon lens, with 35mm slides. You can use your old slides or make new ones or order a set of pre-designed slides.

I was presently surprised to see this product actually comes from Israel. Nice to see that not all innovation comes from the US or Japan! Last night I put the Lightblaster to the test in my studio. Since I did not have a pretty model at my disposal I thought I’d use the polar opposite of that: my own face. I was recently told I need a new profile picture for Facebook and Twitter anyway…

Setup of the Lightblaster is straightforward and easy enough. There is a manual, but you won’t need it. My order came in an alarming amount of small boxes, but you quicky figure out what is what.

I set up the lightblaster with a Nikon 50mm/f1.4 lens and an old SB-800. The flash is inserted into the lightblaster and tightened with a felcrow strap. But half of the flash just hangs out of the lightblaster. I opted to turn on the slave function of the flash rather than attach a pocketwizard. I did not want to have the extra weight at the end of the flash, for fear that the extra weight wich would pull the flash out. Turns out, even without the weight of the pocketwizard, the flash can slip out and fall, which my flash did a ways into the shoot.

The lightblaster was aimed at a black background. I had a large Octa (1,70cm) set up with an Elinchrom studiolight (300Ws) set up exposing the model (or rather, substitute model: me). The Octa and model were about 3 meters away from the backdrop. I had to set the Nikon Speedlight to full power to have an acceptable image on the background. Meanwhile the studio strobe was at the lowest setting, and the camera (Nikon D800 with 24-70mm/f2.8) was set to ISO 100, 1/160s and f2.8. I triggered the camera with a remote controller.

I got some fun images that way. But I seeon came across a problem: you cannot focus the lightblaster using a speedlight. The image on the background was blurred. You can use the focus ring of the lens to focus the image — but in the absence of a modelling light you cannot see if the image is coming into focus. Add to that the fact that the image is already in the background of the image your’re creating, and therefore out of focus, and little remains of the image you’re projecting.

Time to move the lightblaster to the studio flash therefore. I mounted the lightblaster on the contraption that fits it on a standard reflector. All fairly straightforward, but then you have to put the softcover hood over the lightblaster to control the lightspill. I have to say: this is less then wonderful. Not only does this cover the lightblaster up so that only the lens sticks out and is it impossible to change slides, but the hood does not close well at the back meaning a lot of light spills backwards, straight at my camera.

Lightblaster-with-studiolight
Here is what the lightblaster looks like on a studio flash.

And what surprised me most of all: my Elinchrom 1200Ws, set to full power, did not yield more light out of the lightblaster than my Nikon SB800 Speedlight! True, you can now use the modelling light to focus the image coming from the Lightblaster, but I still cannot turn my camera to a higher aperature, like f5.6!

And then, all of a sudden, my 50mm lens dropped to the floor. Turns out the lightblaster does not allow the lens to click into place and and fix it there. In the process of putting the lightblaster on the reflector and putting the hood over it the lens had turned loose. Luckily my lens was ok — but this is a serious design error in my view.

A note about the slides. I ordered two extra sets, giving me a total of 60 slides or so. I think there are 6 that I will use, and 40 for which I have absolutely no use. I am not the kind of photographer who likes to put angelic wings on models. But then, you’re always going to have that: some options will appeal more to some than others. What is more interesting is the option to print your own slides, and I look forwards to getting into that. One additional note on this: I had thought that some of the cooler designs, which you can find on the lightblaster site, would be in the sets I ordered, but they don’t seem to be there?

All in all this is a rather mixed review. Yes, the lightblaster is a great concept and it has real potential. And yes, I was able to create some fun images that I can use on social media. But there are enough issues that give me real pause:

  • The way the speedlight hangs out of the back of the Lightblaster and can slip out.
  • It is hard to focus the image out of the Lightblaster with a speedlight
  • The light yield with a studio flash
  • The fact that you cannot change slides once the light hood is on the lightblaster.
  • The lightspill out of the back when used in combination with a studio flash
  • The absence of a lens-click into place, meaning your lens can just drop to the floor if you are not careful
  • Where are the cool slide designs Lightblaster demo’s on its site? I ordered two sets of slides, and they weren’t in there…

Here are the images I shot of myself. Again, not the best or most attractive model. Image 2 might be how some of my clients see me :-). Image 5 I like to call, Rogier the Astronaut (my wife says: in your dreams). And image 8 makes me feel like the villain in a new James Bond movie.

Selfportraits-with-Lightblaster-2

Categories // Apparatuur en zo Tags // Lightblaster, photography, Portrait, portret, studio

Op locatie met de Elinchrom ELB400

06.09.2015 by Rogier Bos // 1 Reactie

KS Profiel Personeel vast-72

Altijd leuk om beelden van leuke opdrachten te laten zien! Ik kreeg opdracht van een mooi bedrijf uit Moerdijk of ik al hun medewerkers op de foto wilde zetten. Niet tegen een witte muur aan, maar ‘in hun werk’. De foto moest het verhaal van het werk van deze mensen laten zien. Dat vind ik nou geweldig om te doen!

Onlangs heb ik bij FotoFlits twee Elinchrom ELB400 accu’s en lampen gekocht. Regelmatig kom ik toch te kort met mijn reportage-flitsers. Deze ELB’s geven meer vermogen, zijn compatible met mijn softboxen, beauty-dishes en reflectoren, en zijn volledig aanstuurbaar via de controller van Elinchrom, de skyport. Ik besloot deze shoot te gebruiken om deze units eens stevig uit te testen!

Allereerst: een paar foto’s om te laten wat voor mooi licht je ermee kan maken. Ik heb alle foto’s gemaakt met de 80cm Octa. Dit werd echt spelen met licht. Heerlijk om te doen.

KS Profiel Sfeer-0710

De mensen voor mijn lens vonden het ook leuk — vooral toen ze de foto’s op mijn camera bekeken. “Wow, wat gaaf” — en gelijk waren er 10 andere ideeën over hoe we de foto nog beter konden maken. De samenwerking was echt voortreffelijk.

De opdracht kostte 3,5 dag. De eerste dag heb ik een accu leeg geflitst, maar toen was ik ook klaar voor die dag. Dat is me de rest van de dagen niet meer gelukt!

Ik heb ook de Ranger RX. Die lamp is 1100Ws, maar dat had ik helemaal niet nodig. Gelukkig maar, want die accu is loodzwaar. Deze ELB’s zijn lekker licht en mobiel.

De ELB heeft allemaal bijzondere functies die ik voor deze shoot niet nodig had. Daar hoop ik in de toekomst meer mee te spelen. Maar voor nu was die ruim voldoende — en de klant was zeer onder de indruk van de beelden. Alle medewerkers hebben een 20x30cm afdruk op geborsteld Aluminium gekregen. Ik heb begrepen dat ze zeer trots op de beelden waren!

Bekijk een selectie van de beelden hier!

_DSC0010

PS. Foto-Flits leverde mij ook dit super-handige statief. Wordt 4 meter hoog!

_DSC0019-Edit

Categories // Apparatuur en zo, Van alles en nog wat Tags // ELB400, Elinchrom, industrie, industrieel, metaal, portret

  • 1
  • 2
  • Volgende »

Zoeken

Contact

  • Bel nu: 06-2427 3965
  • Nieuwsbrief inschrijven
  • Vraag offerte aan

Categorieën

  • 360graden fotografie (4)
  • Apparatuur en zo (15)
  • Architectuur & Landschap (56)
  • Belangrijke blogs (71)
  • Drone (2)
  • English (20)
  • Events & Evenementen (111)
  • Familieportret (4)
  • Geen categorie (13)
  • HDR – High Dynamic Range (3)
  • Industrieel (38)
  • Nieuws & Interessant (152)
  • Portret | Portraits (144)
  • Productfotografie (34)
  • Reclame fotografie (14)
  • Trouwen & Bruiloft (12)
  • Van alles en nog wat (38)
  • video (1)
  • Vrij werk (21)
  • Zwangerschapsfotografie (1)

Meest recente berichten

  • Als een fotograaf duurzaam wil ondernemen: hoe verminder je je carbon footprint?
  • De fotograaf en de spanning tussen kwaliteit en kwantiteit
  • Fotografie en video voor nieuwe beursstand, folder en website.
  • Blogging for photographers: pro’s and con’s and tips and tricks
  • De grootste geldverspilling in de industriële fotografie

Recente reacties

  • Eefje op Over fotogebruik door derden
  • Rogier Bos op Over fotogebruik door derden
  • Eefje op Over fotogebruik door derden
  • Marjo van de Peppel, bymarjo fotografie op Als een fotograaf duurzaam wil ondernemen: hoe verminder je je carbon footprint?
  • Rogier Bos op Als een fotograaf duurzaam wil ondernemen: hoe verminder je je carbon footprint?
maart 2023
M D W D V Z Z
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031  
« dec    

Meer zien?

  • Familieportret
  • Trouwreportage
  • Zwangerschapsshoot
  • Portret in de studio
  • Portret op locatie
  • Model fotografie
  • 10 tips voor kinderen in de studio

Zakelijk

  • Portret fotograaf
  • Event fotograaf
  • Redactionele fotografie
  • Congresfotograaf
  • Product fotograaf
  • Architectuur fotograaf
  • Industrieel fotograaf – award winning
  • Gala fotograaf
  • Mode / Fashion

Particulier

  • Familieportret
  • Trouwreportage
  • Zwangerschapsshoot
  • Modelfotografie

Info

  • Hoe kan ik u helpen?
  • Blog
  • Latest & Greatest
  • Fotografie projecten
  • Web galleries
  • Studio / Op locatie
  • FAQ
  • Workshops
  • Privacy
  • Auteursrecht | Copyright

Studio Rogier Bos

Studio: Coolsingel 71
Rotterdam (Geen post)

kantoor: Alouette erf 25
2907 BA Capelle a/d/ IJssel

tel: 010 – 4413955
ro@rogierbos.com

Copyright Rogier Bos © 2023 Alle beelden en teksten zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet zonder toestemming worden gebruikt.