Groepsfoto voor de Nachtwacht in het Rijksmuseum

Afgelopen maandag heb ik één van de spannendste groepsfoto uit mijn loopbaan als fotograaf tot nu toe gemaakt. Ik moest een bijzonder gezelschap fotograferen voor de Nachtwacht in het Rijksmuseum. Nu maak ik wekelijks meerdere groepsfoto’s (link), maar alles aan deze foto was spannend: de locatie, de samenwerking met het museum, de grootte van de groep en vooral de lichtomstandigheden. 

Vooraf was duidelijk dat dit een belangrijke foto zou zijn. De opdrachtgever was al maanden bezig deze foto goed te regelen. Maar, zoals dat dan gaat, was de coördinatie enigszins verwarrend. Twee weken voor  het eigenlijke evenement kreeg ik een document van het Rijksmuseum met alle do’s and do not’s: 5 pagina’s met instructies dat ik ondertekend moest terugsturen.  Ik zal u de details besparen, maar in het kort kwam het erop neer dat ik ongeveer niks mocht: geen flits, geen statieven, geen electriciteit, geen trap. De moed zakte me al in de schoenen. Dit is zo’n typisch geval van: de foto is voor de opdrachtgever heel belangrijk — maar van de locatie mag er ongeveer niks. En de fotograaf zit er tussen en mag het oplossen…

Een mooie scheur in de Nachtwacht

Uiteraard begreep ik in ene dat het belang van mijn foto in het niet valt bij het belang van de Nachtwacht! Ik had al nachten van te voren angstdromen waarin ik op de een of andere manier een mooie scheur maakte in de Nachtwacht. Een statief dat omviel, of een fotograaf die zijn evenwicht verloor… ik werd badend van het angstzweet wakker. Ik begreep de opstelling van het Rijksmuseum helemaal: hun prioriteit is de veiligheid van de Nachtwacht en de overige schilderijen. Liever een slechte foto en de Nachtwacht intact, dan een goede foto en een kras op de Nachtwacht. En ja, ik weet dat de Nachtwacht binnenkort gerestaureerd gaat worden. Maar de gedachte dat ik de restaurateurs weken extra werk zou bezorgen …

Maar dat de foto bijna niet goed kon lukken, stond vrijwel bij voorbaat vast. Het Rijksmseum stelde in haar document dat er voldoende licht was. Maar ja, dat stelt een locatie altijd. Ik ben er meerdere keren als bezoeker geweest, en dat leek me sterk. Ik stelde de vraag in een Facebook groep voor professionele fotografen, en de verhalen die ik daar hoorde stelde me zeker niet gerust. Mijn collega’s stelden dat de foto met 3200ISO bij F3.2 genomen kon worden op 1/25s. Die instellingen leveren bewegingsonscherpte, een beperkte scherptediepte, en vooral veel ruis op. Dat kan dus niet een goede foto opleveren, zeker niet als je ruim 50 mensen op de foto moet zetten, en als de foto ook nog een keer groot moet kunnen worden gebruikt.

Op hoop van zegen…

Met de moed der wanhoop heb ik mijn spullen ingepakt en ben ik naar het Rijksmuseum gegaan. Nou ja, dat klinkt wel heel dramatisch. Je weet werkelijk niet wat je moet verwachten. Nou sta ik wel eens vaker voor dilemma’s, en zie ik vaak dat de situatie zich vanzelf oplost. Dat er toch meer mogelijkheden blijken dan je vooraf denkt. En dat bleek gelukkig ook hier het geval.

Ik heb al mijn spullen zorgvuldig ingepakt. Alle statieven zaten in koffers en tassen. Er stak niks scherps uit. Dat betekent wel dat je veel moet dragen. Helaas kun je niet dichtbij het Rijksmuseum parkeren, en dus moet je ver lopen met al je spullen. Maar toen alles binnen was kreeg ik een pasje en kwam er een gids die me naar de zaal van de Nachtwacht loodste.

Dat was even een ontzagwekkend moment. Ik heb de Nachtwacht al vaker gezien, maar altijd met 100 toeristen om me heen. De zaal is dan rumoerig en onrustig. Er staan veel mensen voor je, en als jij een mooie plek hebt gevonden om naar het schilderij te kijken staan er achter jou 20 korte chinezen en japanners die zich op dat moment afvragen waarom al die Europeanen zo vervloekt lang zijn. Maar nu was ik er helemaal alleen. Het was er helemaal stil. De Nachtwacht hing daar rustig en stil, en eenvoudigweg schitterend.

Al snel werd ik begroet door een dame van het Rijksmuseum, die met een iPad het licht harder en zachter kon zetten. Ze was vriendelijk en informatief. Met haar iPad kon ze het licht een boel harder zetten dan het doorgaans staat. Ik pakte mijn camera, en met het licht voluit werden de instellingen 1600ISO, 1/60s en f4. Dat was al een stuk beter, maar nog steeds niet geweldig. Dus liep ik naar de dame terug, en zei ik dat het al een stuk beter was, maar nog steeds niet voldoende. En toen vroeg ik of ik alsjeblieft mocht flitsen. Ze keek me aan en vroeg me of ik elektriciteit nodig had. Gelukkig had ik speciaal acculampen meegenomen, omdat ik weet dat ze bang zijn voor kortsluiting. Ik vertelde dat en ze keek me lachtend aan: “dan mag jij flitsen”.

Ik had mijn Elichrom ELB’s mee. Die heb ik op statief geplaatst en op het plafond gericht. Dat plafond is wit, en daar zit de verlichting van de zaal achter. Door daar tegen aan te flitsen versterk je dus in feite het bestaande licht. Ik maakte een paar testfoto’s en nu kwam ik uit op 1250ISO, F5.6 en 1/80s. Ik weet dat die instellingen met mijn Nikon D850 een prima resultaat geven.

Mijn dank aan het Rijksmuseum is groot. De samenwerking was zonder meer vriendelijk, meedenkend en professioneel. Ze organiseerden zelfs nog een trappetje voor me.

Een groepsportret voor een groepsportret

Get maken van de feitelijke foto was ook nog een avontuur. De groep mensen die ik moest fotograferen bestond uitsluitend uit allerlei VIPS: een minister, een commissaris van de Europese Gemeenschap, iemand van het Koninklijk huis, en verder de creme-de-la-creme van het nederlandse bedrijfsleven. Allemaal captains of industry. Zeer intelligent, zeg maar, en mensen die precies doen waar ze zin in hebben. En aan mij de schone taak om dat even snel in het gareel te krijgen…

Gelukkig was al tijdens de ontvangst verteld dat er een groepsfoto zou worden gemaakt. Ik ben maar voor het schilderij gaan staan en heb iedereen om de aandacht gevraagd: ladies and gentlemen, can I have your attention please! I am about to do the most intimidating thing I have ever done in my career as a professional photographer: I am going to attempt to make a group portrait of you — in front of the most amazing group portrait there is in the world!

Daarmee had ik hun aandacht wel. Samen met 2 mensen van de opdrachtgever hadden we van te voren al een beetje besloten wie er in het midden moest. De opdrachtgever had aangegeven dat de foto vooral snel moest worden genomen, en dat een hele precieze opstelling niet gewenst was. Maar er waren wel een aantal centrale mensen die duidelijk zichtbaar moesten wezen, waaronder de minister en de commissaris van de EU.

Toen ben ik op het trappetje gaan staan en heb ik de aandacht weer gevraagd. Ladies and gentlemen: Rembrandt took 3 years to paint this amazing painting. If you look over here, we’ll see if we can be a bit quicker than that… Daarmee had ik een vriendelijke lach op het gezicht. Compositie maken, 4maal drukken op het knopje, even kijken naar het resultaat … en: thank you very much; enjoy your evening!

En toen kreeg ik zowaar een applaus.

Diner in de ere-gallerij

Na de groepsfoto gingen mensen aan het diner. In de ere-gallerij, die uitloopt op de zaal met Nachtwacht, was een lange tafel neergezet. Mijn opdracht was om niet alleen de groepsfoto te maken, maar ook het diner te fotograferen. Tijdens het diner waren een aantal speeches, en elk van die sprekers moest op de foto, plus natuurlijk een sfeerverslag. Ook dat was geen vervelende opdracht. Hieronder een aantal foto’s daarvan.

Zal ik even op je spullen letten?

Nog één moment wil ik u niet onthouden. Als ik een evenement moet fotograferen neem ik altijd een koffer met camera’s en lenzen mee. Ik ben altijd heel voorzichtig over waar ik die neerleg. Er zit toch snel zo’n € 30.000 aan apparatuur in. In dit geval lag de lag tegen de muur tegenover de Nachtwacht.

Tijdens het diner raakte ik aan de praat met een beveiliger van het Rijksmuseum. Hij vertelde me over zijn werk, de ‘akkevietjes’, hoe de Nachtwacht in geval van gevaar kan worden opgeborgen, etc. Echt een heel leuk en interessant gesprek. Ik vroeg hem wat de waarde van dew Nachtwacht was. Hij zei dat het moeilijk was om er een getal op te plakken, maar een redelijke schatting was € 250 miljoen. Ik keek even rond, en realizeerde me dat er in de zaal nog een aantal hele grote schilderijen van Rembrandt hingen. Ik schatte snel dat ik dus temidden van een half miljard aan kunst stond. Wow…

We praatten nog even wat, en toen vroeg ik hem waar de dichtst bijzijnde toilet was. Hij vertelde me dat, en toen vroeg hij me, helemaal serieus: zal ik even op je spullen letten?

Ik keek hem even stomverbaasd aan, en toen proestten we het allebei uit. Er zijn kamers waarin mijn koffer het meest waardevolle object is. Maar niet in die zaal…

Ps… in dit blogje heb ik express geen melding gemaakt van specifieke namen: noch van de opdrachtgever, noch van de aanwezigen. Ook heb ik geen foto’s geplaatst waarop mensen herkenbaar zijn . Die heb ik natuurlijk wel, maar het leek me in deze niet gepast deze te plaatsen.