De Corona paasdagen: dankbaar voor wat we hebben, en nadenken over verandering

Vandaag is het tweede paasdag. We zitten midden in de Corona-crisis, dus we blijven met zijn allen binnen. Ik ben met allerlei projecten en hobbies bezig, en eigenlijk vermaak ik me wel. Ik lees veel, denk veel na, sport elke dag, leer koken, en ben bezig met het leren van nieuwe vaardigheden op het gebied van fotografie en video.

Af en toe vraagt er eens iemand: hoe gaat het met jullie? En: hoe denk je over de huidige crisis? Nou zijn er natuurlijk allerlei meningen en memes en opinies, maar ik heb een aantal gedachtes en ideeën die ik nog niet veel zie, dus ik wilde mijn perspectief op enkele zaken graag delen.

Dankbaar

Allereerst, ik denk dat er veel reden is om dankbaar te zijn. Na de aanvankelijke paniek, waar ook ik last van had, moet ik nu zeggen dat ik vooral veel mooie dingen zie. Ik besef als ik dat zeg in ene dat ik in een luxe-positie zit: ik zit met mijn lieve vrouw en jongste zoon in huis, en het is gewoon gezellig. We eten lekker, spelen spelletjes, en doen dingen waar we anders niet aan toe komen. (Dat deze periode anders voelt als je alleen bent, kan ik me zeer goed voorstellen). Ook zijn we allemaal zeer gezond en is er in onze omgeving niemand ziek of overleden. Dat Corona veel verdriet en ellende veroorzaakt, is evident. Maar hier gaat het goed.

Ik ben dankbaar dat de cijfers van het RIVM de goede kant op gaan. Dat is goed nieuws. De Nederlandse benadering werkt. Ik ben daarbij dankbaar dat we over het algemeen als Nederland daarin zo goed samenwerken. Ik had meer onrust verwacht. In de supermarkt en op straat heb ik alleen maar mensen gezien die respectvol en zorgzaam met elkaar omgaan. Het is goed om te beseffen en te zien dat dit kan. En ik vind de vele initiatieven die er zijn om te helpen en te steunen ronduit inspirerend. Ik had de afgelopen jaren door de berichtgeving een weinig positieve indruk van Nederland gekregen, en ik moet zeggen: ik ben gewoon ronduit positief verrast.

Ik ben ook positief en dankbaar voor de manier waarop de overheid handelt in deze crisis. Ik ervaar die als doortastend, en voorzichtig maar ook duidelijk. Ik heb altijd geloofd in het principe — en de noodzaak van leiderschap, en ik denk dat Rutte precies de leider is die we nu nodig hebben (je zal maar in de VS wonen met zo’n oranje clown als staatshoofd…). Uiteraard zijn er kritische opmerkingen te maken en zullen er later onderzoeken en conclusies zijn die minder positief zijn, maar de beste stuurlui staan nog steeds aan wal. Ik ben dankbaar dat we niet gedreven worden door emotie, of hysterie, of enorme discussies. Het beleid is, met de informatie die we nu hebben, duidelijk, doortastend, en passend bij Nederland. Natuurlijk, ‘intelligente lockdown’ is een hele mooie frame, maar de realiteit is dat ik aan het eind van de middag lekker een stukje kan gaan fietsen door het Schollenbos hier vlakbij. Dat is dan lekker rustig, en ligt er schitterend bij in de vroege voorjaarszon. Geen agent die mij gaat vragen of ik mijn formulier bij me heb, en of ik niet verder van huis ben dan 1 kilometer.

Ik ben ook dankbaar voor de zorg van de overheid voor de kleine ondernemer. Maakte minister Wiebes bij Buitenhof nog een onhandige opmerking over dat ZZP’ers zelf voor de onzekerheid hadden gekozen en dus hun eigen boontjes maar moesten doppen; twee dagen later maakte Rutte, Koolmees en dezelfde Wiebes een reeks plannen bekend om het bedrijfsleven — inclusief ZZP’ers — daadkrachtig te steunen. Wat is het fijn om een overheid te hebben die na de crisis van 2008 de financiën op orde heeft gebracht en die er nu gewoon kan zijn voor de mensen.
OK, voordat ik de boosheid van mijn collega’s over me heen haal: die regeling moest nog wat verder worden uitgewerkt. In eerste instantie leek het er op dat fotografen toch buiten de boot gingen vallen, maar dankzij een actieve lobby van DePho, de branche-organisatie van Nederlandse professionele fotografen, geldt die regeling nou ook voor fotografen met een eigen studio. Dat is ook iets waar ik dankbaar voor ben: de Dupho zet zich momenteel maximaal in voor haar leden. Ik heb nooit begrepen waarom je als professioneel fotograaf niet lid zou zijn van die club; als je nou het belang van de Dupho nog niet ziet, dan zit je misschien in de verkeerde branche.

Nadenken over verandering

Deze crisis laat ons veel zien dat best wel verrassend is. Ik schreef al dat ik verrast ben dat we beschaafder en plezieriger met elkaar omgaan dan ik op basis van de media had durven geloven. We leren ook dat we zeker wel veel kunnen thuiswerken, en dat dit de productiviteit niet hoeft te schaden, en soms zelfs ten goede komt. Hopelijk kunnen we dat een beetje vasthouden.

Ik geniet ook van de foto’s waarop ineens geen smog meer te zien is. In sommige plaatsen in India kunnen ze voor het eerst in 30 jaar de Himalaya weer zien (en dat levert schitterende foto’s op).

Ik heb de afgelopen dagen op Reddit allerlei mooie foto’s gezien van steden en bergen en kustlijnen zonder doffe waas. Verschillende media en wetenschappers wijzen er op dat als de natuur een kans krijgt, ze zich heel snel kan herstellen. Ik hoor en lees dat onze economie een enorme tik gaat krijgen, en dat de effecten misschien nog jaren zullen na-ijlen. Dat beangstigt me een beetje. De crisis uit 2008 was al enorm lastig voor ons fotografen, en in de jaren sindsdien is fotografie nooit een vetpot geworden. En toch heb ik de hoop dat we met zijn allen na Corona niet zo snel mogelijk terug gaan naar ‘business as usual’, maar dat we met zijn allen een koersverandering inzetten. Ik weet niet hoe dat er uit moet gaan zien, maar één van de dingen waar ik wel over nadenk is of — en hoe — ik ook die verandering kan maken. Voorlopig zet ik nog in op fotografie, maar ik houd mijn ogen open. Ik heb al één volledige carriëre-switch gemaakt in mijn leven; een tweede is nu niet meer out of the question.

Wetenschap

Ik ben dankbaar in onzekere tijden dat we ons kunnen laten leiden door wetenschappers. Dit is niet de eerste pandemie die de wereld meemaakt, maar het is wel de eerste pandemie waarbij we wetenschappelijk inzicht hebben, en waarbij we de boel uiteindelijk gaan bedwingen dankzij die wetenschap.

En tegelijkertijd valt mij dan op hoe weinig vertrouwen in wetenschap veel mensen nog hebben. De afgelopen dagen zijn in Nederland diverse zendmasten in brand gestoken, omdat mensen het belachelijke idee hebben dat 5G zendmasten Corona veroorzaken. En dat terwijl 5G in Nederland nog helemaal niet operationeel is.

Het lijkt wel alsof veel mensen helemaal niet begrijpen wat wetenschap is. Ze lijken wetenschap te zien als een mening. Zo van: ik ken een wetenschapper die dit zegt, en jij kent een wetenschapper die dat zegt, en we weten niet wie er gelijk heeft.

Mij overkwam dit zaterdag. Ik was in gesprek met iemand over de vindingen van het RIVM en de WHO. Hij kwam aan met een artikel van een Duitse viroloog met een afwijkende mening. Kijk, zei mijn gesprekspartner, hoe weten we nou wie er gelijk heeft?

Dat, zei ik, is heel erg eenvoudig. Jouw viroloog is één man. Ik citeer jou het RIVM. Die praten met wetenschappers van de nederlandse overheid. En wetenschappers van universiteiten en academische ziekenhuizen. En de WHO. En allerlei vooraanstaande instituten en universiteiten en onderzoekers en bedrijven over de hele wereld. Als iemand een bepaald resultaat vindt, wordt dat direct, en zo grondig mogelijk op meerdere andere plaatsen ook getest. Om te kijken of het klopt. Wetenschap is een methodologisch systeem waardoor we uitvinden wat waar is en wat niet waar is. Als een viroloog ergens iets beweert, wordt dat getest. Als het klopt wordt het opgenomen. Als het niet klopt, kan die viroloog altijd wel een krant vinden die zijn ‘afwijkende’ idee wil publiceren. En dan heb ik het nog niet over de Russische trollen die ook deze tijd gebruiken om wantrouwen in de overheid en onze samenleving te zaaien. Maar je kunt vertrouwen op de wetenschap. Als er een partij is die ons gaat helpen door deze crisis heen te komen, zijn zij het.

Een verandering die ik graag zou zien is dat we als samenleving beter gaan begrijpen wat wetenschap is, en hoe wetenschap werkt. Dat zou ons veel ellende kunnen besparen! (Ik was erg blij te zien dat NOS vandaag een gesprek met Yuval Harare, schrijver van Sapiens en Homo Deus, publiceerde met precies die strekking)

Een noodzakelijke verandering: onze relatie met China

En dat leidt me tot een laatste verandering die mijns inziens noodzakelijk is. Tot dusver heb ik gesproken over veranderingen waar anderen ook over praten. Maar er is één verandering die in mijn ogen broodnodig is, en waar niemand het over heeft. Ik denk dat het hoog tijd is dat we onze relatie met China veranderen.

Mijn probleem met China is niet zozeer Corona zelf, als wel wat Corona ons opnieuw laat zien. Ik heb weinig verstand van virussen en vleermuizen, maar ik kan me voorstellen dat dit virus ook via een markt in Zuid-Amerika of Afrika de wereld was ingekomen. Vleermuizen in China zullen heus niet de enige beesten zijn die nare virussen bij zich dragen. En wat je eet is cultureel bepaald, en wie ben ik om te zeggen wat je wel en niet mag eten. In Nederland eten we ook dingen die ze elders vreemd vinden. Wie weet wat er allemaal in de rauwe haring kan zitten…?

Maar dit virus laat ons wel een aantal dingen zien waar we goed over na moeten denken. Allereerst, we zijn te afhankelijk van China. De goedkope arbeidskosten in China betekenen dat we de productiekosten laag kunnen houden. Dat is prettig voor onze portemonnee, maar langzamerhand wordt duidelijk dat dit armoede aldaar in stand houdt, en dat we voor allerlei zaken ineens afhankelijk zijn van China. Dat kan gaan om mondkapjes, handschoenen en ventilatoren — maar die lijst kan waarschijnlijk aangevuld worden met een heleboel zaken die we misschien maar beter lokaal kunnen produceren. We kunnen er kennelijk niet zonder meer op vertrouwen dat grenzen maar open blijven en het heen en weer gaan van boten en vliegtuigen een vaststaand feit is.

Maar mijn probleem met China gaat verder dan dat. Zoals gezegd: dat iemand een verkeerde vleermuis eet — kan gebeuren. Ik wil dat niet bagatelliseren, maar ik kan me dat nog voorstellen. Wat ik me niet kan voorstellen is dat je de doctors en wetenschappers die je waarschuwen voor zo’n virus het zwijgen oplegt en zelfs laat verdwijnen. Maar dat is precies wat China wel deed: meerdere artsen werden gearresteerd. Dr. Ai Fen, de arts die als eerste het Coronavirus vond, werd gedwongen te zwijgen. Toen ze toch haar mond open deed (inmiddels begonnen de mensen om haar heen te overlijden aan het virus) verdween ze van het toneel. Waar ze nu is, weet niemand. En zo ging het met een aantal artsen en wetenschappers — China legde hen het zwijgen op. En daar begon het echte probleem. Ik zeg niet dat Corona bedwongen had kunnen worden (ik ben geen viroloog, en heb daar dus geen kennis over), maar aan alles is duidelijk dat meer kennis en voorzichtigheid in een vroeger stadium veel lijden had kunnen voorkomen. Time en CNN schrijven dat de bestrijding van het virus in China 40 dagen eerder had kunnen beginnen. Maar het regime in Beijing wilde dat gezichtsverlies niet.

En daarmee kom ik bij een heel lang rijtje van situaties waar het totalitaire regime in Beijing zich schuldig maakt aan niets minder dan onderdrukking. Er daar durven we weinig of niks over te zeggen, omdat China onze productie zo lekker goedkoop doet en we dus van China afhankelijk zijn:

• Het hardhandige optreden tegen mensen die anders denken. Tiannamen square zou zo weer kunnen gebeuren. Sterker nog, op kleine schaal gebeurt het constant: journalisten, schrijvers, sprekers, wetenschappers, kunstenaars en fotografen wiens boodschap de machthebbers niet bevalt verdwijnen dagelijks in China.
• De onderdrukking van Tibet. Lijkt door de wereld helemaal geaccepteerd. Maar in Nepal bezocht ik een vluchtelingenkamp van Tibetaanse vluchtelingen. Die zitten er al sinds 1959.
• De onderdrukking van de Oeigoeren
• Het hardhandige optreden in Hong Kong tegen studenten.
• De weigering van China om Taiwan als zelfstandige staat te erkennen.

Op dit moment stoomt een Chinees vliegdekschip, begeleid door diverse oorlogsbodems, op naar Taiwan (link). De aandacht van de wereld is door Corona een beetje afgeleid, dus China pakt even zijn kans om zijn spierballen te laten zien. Dat schiet mij echt in het verkeerde keelgat. Wat mij betreft is dit echt HET verkeerde moment voor het regime in Beijing om even met de status quo te gaan spelen! Maar hoe tekenend is het voor dat regime. En is dit echt wat we nog langer willen gedogen? Want over een ding kunnen we vrij duidelijk zijn: wij in het westen betalen de Chinese groei. En als er dan zo’n crisis komt, zitten wij ineens met de gebakken peren.

Begrijp me goed, mijn moeite is met de People’s Republic of China — de staat, niet de mensen. Een oproep als de mijne wordt vaak vertaald in vijandigheid naar de mensen van die nationaliteit, en dat is láátste wat ik wil. Maar wat mij betreft wordt het tijd dat we dat regime duidelijk maken in de economische keuzes die we gaan maken, en dat we hun totalitaire beleid niet langer gedogen.