Vandaag kreeg ik een mail van de fotografenfederatie met de vraag of ik de petitie voor een sterker auteursrecht wilde ondertekenen. Daarbij zat een link naar een brochure van www.platformmakers.nl, “makers aan het woord’. Dit document bestaat uit een collectie schokkende verhalen die laten zien dat veel opdrachtgevers ons fotografen en andere ‘creatieven’ wel erg vaak echt onder druk zetten om te werken tegen veels te lage tarieven en ook nog eens ons auteursrecht af te staan. 

Ik ken deze ervaringen uit de eerste hand. Ook ik heb regelmatig het gevoel dat ik moet vechten om een redelijke vergoeding te krijgen. Ik heb de petitie dan ook met overtuiging ondertekend — en wil jou (mits je ook creatieve diensten verleent) oproepen om hetzelfde te doen (volg deze link).

Ik moet echter wel enkele kanttekeningen plaatsen bij de ‘boosheid’ van creatieve ZZP-ers over de manier waarop grote bedrijven en overheid met hun tarieven en auteursrecht omgaan. We hebben boter op ons hoofd als we de verantwoordelijkheid hiervoor alleen maar bij opdrachtgevers neerleggen!

Niet alle opdrachtgevers over één kam

Het gevaar bestaat een beetje dat alle opdrachtgevers in het verdomhoekje terecht komen. Creatieve ZZP-ers hebben soms een beetje last van het Calimero-effect: “zij zijn groot en ik ben klein… “ en dan is het bij voorbaat ‘niet eerlijk.’ De kunst voor de creatieve ZZP-er is om uit te gaan van zijn eigen kracht en waarde — en niet van de dominantie van de opdrachtgever. Als je dat wel doet zit je vrijwel meteen in de slachtofferrol.

De realiteit is dat veel opdrachtgevers zeker wel begrip en respect hebben voor mij als persoon, mijn behoefte aan een eerlijke vergoeding, en mijn auteursrecht als zodanig. Niet iedere opdrachtgever die zijn wenkbrouwen optrekt als ik over auteursrecht begin is een Sanoma! Alleen, je moet het wel kunnen uitleggen! Kwade intentie met betrekking tot mijn vergoeding en rechten kom ik wel eens tegen, maar onkunde is een veel groter probleem. Voor ons fotografen is auteursrecht gesneden koek — maar voor de meeste opdrachtgevers is dat helemaal niet het geval. Bedenk: wat jij er over weet heb je ook moeten leren. De meeste opdrachtgevers zijn hele positieve partijen die er helemaal niet op uit zijn mij uit te knijpen. Ze moeten gewoon even leren begrijpen hoe het werkt en dan kan vervolgens een prima samenwerking ontstaan!

De andere kant van de tafel

Ik begrijp de boosheid van ZZP-ers zeker wel. Maar ik mis ook vaak wel een stukje begrip voor wat zich afspeelt aan de andere kant van de tafel. Als fotografen hebben we veel te maken met publicaties en uitgevers, met marketingbureaus en communicatieafdelingen. Daar zijn de budgetten de afgelopen jaren enorm geslonken. Door de crisis en de opkomst van alternatieve media via het internet zijn oplages en inkomsten uit advertenties enorm geslonken. Veel opdrachtgevers, vooral in de uitgeefwereld, hebben ontslagronde na ontslagronde achter de rug — en nog is het nog maar de vraag of ze kunnen overleven. Dat zij proberen zo weinig mogelijk te betalen voor de specialismen die ze moeten inkopen is alleen maar logisch.

Wij ZZP-ers mogen daar ook wel eens begrip voor opbrengen. Door ons op te stellen als ‘slachtoffer’ creëren we alleen maar spanning in de relatie. Zouden we niet veel beter naast de opdrachtgever kunnen gaan staan met de vraag hoe we dit samen kunnen oplossen? Dat betekent dat we niet het onderste uit de kan zullen krijgen, maar wel dat de opdrachtgever ons gaat zien als een prettige en meedenkende partij — en geloof me als ik zeg dat dit zichzelf echt wel uitbetaalt!

Leer onderhandelen

Ik vind de verhalen in het document van platformmakers schokkend en wil daar niks aan af doen. Sterker nog, ik heb zelf ook wel een paar verhalen die er goed tussen zouden passen. Maar er komt wel een vraag bij me op: in hoeverre is dit niet ook een kwestie van leren onderhandelen voor ons ZZP-ers? Een opdrachtgever die laat doorschemeren dat hij op zoek gaat naar een goedkopere partij is niet bezig jou uit te knijpen — hij is bezig met goed onderhandelen. Hij zou een dief zijn van zijn eigen portomonnee als hij dat niet deed! Het probleem is dat bij velen van ons ZZP’ers de suggestie ons al doet sidderen van angst. En je weet wat ze over angst zeggen… iets met #slecht en #raadgever!

De kunst is om goed te onderhandelen. Om je prijs uit te leggen, en om de kwestie van gebruiksrechten goed uit te leggen. En daar schuilt voor velen van ons het probleem. Als we al iets durven te zeggen komen we niet verder dan ‘het kost zoveel en dit mag niet en dat mag niet…’ Wordt de opdrachtgever niet echt gelukkig van!

En dus voelen we ons onder druk gezet en geven we maar toe. Want we hebben de klus nodig en de opdrachtgever zei toch dat hij op zoek ging naar iemand anders? We begrijpen niet deze onderhandelingen gewoon bij het spel horen!

Er zijn hier zelfs twee problemen. Enerzijds is de opdrachtgever op zoek naar jouw ondergrens. Anderzijds denkt hij ook dat jij aan het onderhandelen bent en dat jij dus hoog hebt ingezet. Natuurlijk denkt hij niet dat de prijs die jij hebt genoemd ook al gelijk je ondergrens is! Zet dus ook wat hoger in — en doe dat op zo’n manier dat je wat van de prijs af kunt doen, bv door wat minder te leveren. Ik zeg dat bv door te zeggen: OK, voor dat budget kan ik wel werken, maar dan krijg je ook 20% minder foto’s — of tijd, mogelijkheden, variaties, etc.

De wal kan het schip ook keren!

Nog één kanttekening… wordt het niet eens tijd dat we onszelf commiteren aan een eerlijke prijs — en anders gaat die opdracht maar voorbij? Als we stoppen met te werken tegen bodemvergoedingen en te laten sollen met onze rechten, dan gaan opdrachtgevers toch vanzelf wel begrijpen wat redelijke tarieven en respectvolle omgang met onze rechten betekent?

Ik hoor je zeggen dat dit naïef is. Je merkt immers dagelijks dat er mensen onder jouw prijs gaan zitten, toch? Dat merk ik ook. Gisteravond sprak ik een opdrachtgever over een foto-opdracht. Ik noemde mijn prijs en hij vertelde dat hij al drie aanbiedingen had, elk voor minder dan de helft. Nou weet ik goed wat er gevraagd wordt in fotografenland en dat ik helemaal niet zo vreselijk duur ben en dus had ik, op volgorde, de volgende gedachtes: 1. Dat kan niet – en dus zijn we aan het onderhandelen. Dat betekent dat ik een kans op deze opdracht maak. 2. Deze opdracht kan niet voor minder dan bedrag X gedaan worden, en dus heb ik alleen maar medelijden met de arme drol die het voor veel minder dan dat bedrag heeft aangeboden. Die komt zichzelf binnenkort wel tegen. En 3. Als je veel lager gaat zitten kun je gewoon niet de kwaliteit leveren die nodig is. Dat betekent dat ik bij deze opdrachtgever kan insteken op het principe ‘goedkoop is duurkoop’ en ‘daar gaat u spijt van krijgen’. En wat bleek: hij bleek zeer ontvankelijk voor mijn uitleg van mijn prijzen en wilde graag mijn offerte ontvangen samen met voorbeelden van het werk. Hij ging zich, zo zij hij, bij zijn bestuur sterk maken voor verhoging van het budget.

Beste concullega’s: als we allemaal sidderen van angst bij de eerste onderhandelingen en de opdrachtgever zien als Goliath en onszelf als Calimero (om mijn beeldspraak eens lekker door de war te halen), dan breken we onze eigen markt af. Dan kunnen we boos zijn op die opdrachtgevers — maar dan missen we onze eigen verantwoordelijkheid. Ga uit van je eigen kracht, bepaal voor jezelf een eerlijke prijs, bedenk voor jezelf hoe je jouw tarieven en auteursrechten positief voor het voetlicht brengt — en houd vervolgens beleefd maar kordaat je poot stijf! De wal kan het schip ook keren: als opdrachtgevers merken dat fotografen (en creatieven in het algemeen) niet onder een normale prijs gaan werken, dan leren ze vanzelf een redelijke vergoeding te betalen.

Van mij mogen jullie weten dat ik me gewoon houd aan professionele tarieven en respectvolle omgang met mijn auteursrecht. Dat betekent inderdaad dat opdrachten regelmatig aan mijn neus voorbijgaan, maar ook dat de opdrachtgevers die ik wel vind, serieus zijn en met respect met me omgaan — en daar vaart mijn bedrijf prima bij! Als we dat nou allemaal een beetje meer doen, dan zijn we echt al een stap verder.

Meer lezen?

• Over de prijzen van mijn fotografie – voor iedereen die mij te duur vindt 🙂
• Over fotografie en auteursrecht
• Foto gebruik door derden
• Hoe fotografen kunnen zien wie hun foto’s gebruikt (met of zonder toestemming)
• Een typisch telefoontje over inbreuk op auteursrecht