Nadat ik in Sevilla een zeer modern bouwwerk had gefotografeerd, reden we over de vlaktes van Noord-Andalusië naar Cordoba, waar ik een zeer klassiek bouwwerk wilde zien en fotograferen. De Mezquita-Kathedraal in Córdoba is namelijk een van de meest fascinerende bouwwerken ter wereld! Het staat bekend als een visueel meesterwerk en laat de complexe geschiedenis van Spanje mooi zien, met een bijzondere vermenging van christelijke en islamitische religie en cultuur! Als Noord-Europeanen zien we Spanje vooral als Europa, en vergeten we dat Spanje van de 8ste tot de 13de eeuw onderdeel was van het Moorse rijk.
Een Samenspel van Islamitische en Christelijke Architectuur
En dat zie je duidelijk terug in de Mezquita. Wat dit gebouw zo bijzonder maakt, is dat het oorspronkelijk werd gebouwd als een islamitische moskee, maar werd getransformeerd tot kathedraal na de verovering door de christenen.
De oorspronkelijke moskee stamt uit de 8e eeuw, toen Córdoba onder het bewind van de Omajjaden stond. De kalief Abd al-Rahman I gaf de opdracht om een grote moskee te bouwen die de groeiende moslimbevolking van Córdoba kon dienen. Het resultaat was een indrukwekkend bouwwerk met invloeden van zowel de islamitische als de lokale Spaanse cultuur.
Maar in 1236 werd Córdoba heroverd door de christenen tijdens de Reconquista. De moskee werd omgevormd tot een katholieke kathedraal. In plaats van de oorspronkelijke moskee te vernietigen, besloten de christenen om er hun eigen heilige ruimte in te creëren, wat heeft geleid tot de unieke mengeling van stijlen die vandaag de dag te zien is.
Dat merk je vanaf het eerste moment. Dit is een gebouw zoals ik die nog nooit had gezien! De rust, de grootte, de enorme ruimte (die lekker koel is in de Spaanse zomerhitte); het is alsof je een andere wereld binnenstapt!
De Dubbele Bogen: Een Technische En Artistiek Wonder
Een van de meest opvallende kenmerken van de Mezquita is het gebruik van dubbele bogen, die een gevoel van ruimte en ritme creëren in het interieur. De moskee heeft meer dan 850 zuilen die een enorm netwerk van bogen ondersteunen, bestaande uit afwisselend rode en witte stenen. Deze dubbele bogen zijn een slim staaltje techniek, waardoor de hoogte van de ruimte kon worden vergroot zonder de stabiliteit van de structuur in gevaar te brengen.
De keuze voor afwisselend rode en witte bogen is niet alleen praktisch, maar ook esthetisch indrukwekkend. Het patroon roept een gevoel van harmonie en eindeloosheid op, terwijl het licht dat door de ramen stroomt voortdurend verandert en speelt met de schaduwen van de zuilen. Het samenspel tussen licht en schaduw voegt een bijna mystieke kwaliteit toe aan de ruimte.
De Mihrab: Een Pronkstuk van Islamitische Kunst
Een ander architectonisch hoogtepunt van de Mezquita is de mihrab, een halfronde nis in de muur die de richting van Mekka aangeeft en de gebedsrichting voor moslims markeert. Deze mihrab is bijzonder verfijnd, met prachtig versierde mozaïeken die werden gemaakt door Byzantijnse ambachtslieden. De intrigerende geometrische en bloemmotieven, gecombineerd met kalligrafische inscripties, vormen een prachtig voorbeeld van islamitische kunst. De aandacht voor detail is ongelofelijk! Het is een ruimte van intense schoonheid en spirituele betekenis die het belang van de oorspronkelijke moskee als een centrum van aanbidding weerspiegelt.
De Middenbeuk: Een Katholiek Monument in een Islamitisch Frame
Maar dan kom je ineens in het ‘kerk-gedeelte’. Midden in de moskee, bijna als een visuele paradox, bevindt zich een enorme katholieke middenbeuk en koor, zoals je die ook kent uit vele andere grote kathedralen in Europa. Hoewel — deze is wel heel erg gedetailleerd. Dit deel van de kathedraal stamt uit de 16de eeuw. Ze is gebouwd in barokke en renaissancestijlen. De sierlijke plafonds, altaarstukken en religieuze kunstwerken staan in schril contrast met het islamitische ontwerp dat de rest van het gebouw domineert.
De katholieke toevoegingen, waaronder de grote klokkentoren die nu het originele minaret vervangt, zijn op zich prachtig, maar het is de combinatie van deze christelijke en islamitische elementen die de Mezquita zo speciaal maakt. Het is een zichtbaar en tastbaar bewijs van de versmelting van culturen die eeuwenlang in Spanje heeft plaatsgevonden.
Mijmeringen van een post-religieuze architectuurfotograaf
De diverse toertistische handleidingen willen allemaal benadrukken dat de Mezquita laat zien hoe er iets moois kan ontstaan als verschillende geloven en culturen samenkomen. Je leest daar zinnen als:
Deze architectonische parel nodigt ons uit om stil te staan bij de schoonheid die ontstaat wanneer culturen zich vermengen en samen iets groters creëren dan ze afzonderlijk hadden kunnen bereiken.
Ik sta daar wat cynisch tegenover: de realiteit is natuurlijk dat de Mezquita het gevolg is van een strijd tussen islam en christendom. De geschiedenis gaat eigenlijk nog verder terug: het gebouw begon als een Romeinse Tempel. Op de fundamenten van die tempel werd een kerk gebouwd (de Visigothise kerk Vincentius van Zaragoza). Toen de Moren in 711 Cordoba veroverde, werd de kerk afgebroken en werd de moskee gebouwd. In 1236 werd Cordoba heroverd door de christenen, en werd de moskee weer omgevormd tot een kerk. Dat in die oorlogen duizenden omkwamen en honderdduizenden werden verdreven is in de toeristische teksten ten hoogste een korte vermelding.
Voor mij is dat, als post-religieus persoon, altijd wel even een aparte gewaarwording. Ik kan genieten van de schoonheid en de menselijk vermogen dat in dit gebouw wordt tentoongesteld. Maar ik ben ook onder de indruk van de menselijke offers die gevraagd werden om dit geweldige gebouw te realiseren. De poging om hier in de 21ste eeuw alle religies maar op één hoop te gooien, en te denken dat er schoonheid ontstaat als deze samenwerken, irriteert me. De Mezquita is niet het gevolg van coöperatie, maar van strijd.
Voor mij, als fotograaf en post-religieus persoon, is de Mezquita een indrukwekkend bewijs van de kracht van menselijke creativiteit. Tegelijkertijd zie ik ook de religieuze strijd en de offers die nodig waren om het te realiseren.
Maar mooi is het zeker.
> Meer over mijn architectuurfotografie
Rogier is fulltime professioneel fotograaf, opererend vanuit Rotterdam. Hij werkt met name voor bedrijven, en het fotograferen van gebouwen en bouwprojecten is een belangrijk onderdeel van zijn werk.
