Het was de vraag die mij deze zomer het meest door ondernemers werd gesteld: hoe zit het nou met rechten? Het tij lijkt toch te keren: langzamerhand wordt iedereen zich ervan bewust dat je niet zomaar alles kunt doen met foto’s die je niet zelf hebt gemaakt.

De afgelopen maanden waren er twee rechtszaken met betrekking op dit onderwerp die het nieuws haalden. Wat mij betreft geven die rechtszaken de twee grenzen weer waarmee wij fotografen hebben te maken.

De ene grens: rechtenvrij bestaat niet!

De ene rechtszaak betrof het gebruik van een hele kleine foto, zonder toestemming van de fotograaf of vermelding van diens naam. De foto was zo groot als deze foto hiernaast. 150px breed en hoog slechts — dat is niet groot! De gedaagde meende dat hij de fotograaf niet kon achterhalen, maar de rechter vond dat onzin. De rechter wees een schadevergoeding toe van €513. Gedaagde moest ook de proceskosten van €1695 betalen.

Je kunt het leuk vinden of niet, het er mee eens zijn of niet: op foto’s rust auteursrecht. Dat rust bij de maker van het werk. Dit is een algemeen principe dat geldt door de hele westerse wereld. Probleem is dat met de komst van internet er zoveel beeld is dat we maar menen er maar mee te kunnen doen wat we willen — en dat is dus niet zo. ‘Rechtenvrij’ bestaat niet — er rusten altijd rechten op een foto.

Dus: hoe zit dat nou? Je mag een foto niet zonder toestemming gebruiken. Bij veel fotografen betekent dit dat je voor elk gebruik van de foto opnieuw toestemming moet vragen aan de fotograaf, die daar opnieuw een bedrag voor zal willen vragen.

Ik maak het mijn opdrachtgevers veel simpeler. U krijgt van mij toestemming om de foto’s te gebruiken zonder enige beperking — voor de doeleinden van uw eigen organisatie. Als u eenmaal de factuur betaald heeft, mag u de foto’s gebruiken zoveel u wilt.

Maar dat geldt niet voor anderen! Soms stuurt een klant van mij foto’s door aan een derde partij, die meent dat ‘de foto’s al betaald zijn’ en dus vrij gebruikt mogen worden. Nee: de opdrachtgever heeft een gebruikslicentie verkregen, maar dat betekent niet dat derden de foto’s ook zomaar mogen gebruiken.

Van de week verweet een ondernemer mij daar zo streng over te doen. Maar dat begrijp ik niet en vind ik eerlijk gezegd ook naïef: waarom mag hij economisch voordeel hebben uit het gebruik van mijn foto’s, zonder dat ik daar iets voor terugzie — en dat terwijl ik dure apparatuur en software inzet, en die foto alleen kan maken dankzij jarenlang oefenen en leren?

De rechter geeft fotografen daar kennelijk hard gelijk in!

Ik begrijp dat niet: waarom zou hij zonder enige vorm van vergoeding economisch voordeel mogen hebben uit het gebruik van een foto — terwijl ik die heb gemaakt met inzet van mijn vaardigheid en dure apparatuur?

De andere grens: ga fotograferen in plaats van procederen

Maar: er is ook een andere kant aan de zaak. Vorige week werd bekend dat de rechter een fotograaf had veroordeeld in de proceskosten. Het betrof een foto die door middel van een deeplink op een website was geplaatst: dat wil zeggen, de foto stond niet op de server van de gedaagde, maar was wel zichtbaar op de website door middel van een link naar een server elders. De rechter leek het wel eens met de fotograaf dat de foto niet zo gebruikt had mogen worden — maar de fotograaf leek er een business van te hebben gemaakt om illegaal gebruik van zijn foto’s op te sporen en af te straffen met dure processen. En dat zinde de rechter helemaal niet: de fotograaf mocht €1700 aan advocaat- en proceskosten betalen. (Zie naschrift over deze zaak hieronder!)

Wat mij betreft zijn dat twee grenzen waarbinnen wij als fotografen moeten opereren. Enerzijds kunnen we, als het moet via de rechter, een partij duidelijk maken dat zijn gebruik van onze foto’s niet door de beugel kan. Anderzijds moet ‘de gang naar de rechter’ niet de manier zijn waarop wij aan ons inkomen komen. We moeten fotograferen in plaats van procederen!

 

De twee rechtszaken:

• http://www.boek9.nl/items/iept20130722-rb-midden-nederland-foto-voor-microfoon#.UgJC21E1Dpc.twitter
• http://www.emerce.nl/nieuws/procerende-fotograaf-krijgt-koekje-eigen-deeg?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=procerende-fotograaf-krijgt-koekje-eigen-deeg

 

Toegevoegd op 11 sept 2013

Ik kreeg gisteren een email van de adocaat van de fotograaf in de tweede rechtszaak. Het Emerce artikel zou vol fouten staan en haar client zou zijn benadeeld door de berichtgeving. Zo zouden zij niet het internet scannen naar oneigenlijk gebruik van zijn fotomateriaal en zou er niet een uitspraak van de rechter zijn geweest, maar zou de zaak zijn geschikt. Ik heb geen idee wat de werkelijke situatie is, maar volgens mij verandert dat aan mijn punt niet zoveel: dat ging namelijk niet over het handelen van een bepaalde fotograaf, maar over de grenzen waar binnen wij fotografen moeten opereren.