In de aanloop naar de verkiezingen wordt het straatbeeld momenteel bepaald door de politieke affiches en borden met portretfoto’s van lijsttrekkers langs de weg. Als professioneel fotograaf, gespecialiseerd in het maken van sterke portretten, ben ik ook deze keer weer erg verbaasd over de keuzes die politieke partijen daarbij maken.
Je weet dat de verkiezingen eraan komen als de ‘verzamelborden’ weer langs de weg staan. Om de wildgroei aan posters tegen te gaan stellen steeds meer gemeentes strenge regels op tegen wildplakken en maken ze prefab borden. Deze mobiele reclamezuilen heten ‘trotters’ en bieden op ordentelijke wijze plaats alle partijen. Ze zijn overzichtelijk; ze vervuilen het straatbeeld niet, en er ontstaat geen ruzie om de ene partij zijn posters plakt over de posters van de ander.
Misschien dat deze borden zinvol zouden zijn als we in Nederland maar 4 of 6 partijen hadden. Maar met de verkiezingen van morgen staan er XX partijen op de lijst — en ze moeten allemaal op dat bord.
Mug shot: de portretfoto die van je eigen lijsttrekker een crimineel maakt
Elke keer als ik erlangs rijd doe ik mijn best om te kijken welke foto me nou het meest opvalt. Maar het zijn er wel heel veel. En daar is mijn eerste observatie: omdat we in Nederland van linksboven naar rechtsonder lezen, begin ik te kijken bij de eerste foto’s. Dat zijn de foto’s van Rutte (VVD), Wilders (PVV) en Hoekstra (CDA). En wat mij gelijk opvalt is dat de foto’s van VVD en CDA in vrijwel dezelfde stijl gemaakt is. Geen idee of het toeval is of niet, maar je krijgt toch de indruk dat ze dezelfde fotograaf hebben gebruikt.
En de stijl van die twee foto’s doet mij nog het meest denken aan de ‘mug shot’: de foto die er van je gemaakt wordt als je gearresteerd wordt. Voeg het balkje voor de ogen en het bordje met nummer toe, en hij is compleet. En ik ben echt niet de enige die dat denkt; dat commentaar heb ik de afgelopen dagen van veel mensen gehoord.
De vraag die dan bij me opkomt is: wat ging er in hemelsnaam door het hoofd van de marketingafdeling van VVD en CDA heen dat ze deze foto’s een goed idee vonden? Ik kan commentaar hebben op de fotograaf die dit deed, maar eigenlijk is het concept goed uitgevoerd — maar dit concept is absoluut fout. Ongetwijfeld zullen er lezers zijn die denken: ‘nou ja, het zijn ook criminelen’ — maar als je als politieke partij je lijsttrekkers zo neerzet, sla je de plank wel heel erg mis.
Bezuinigen op de portretfotografie
Als je verder kijkt wordt heel duidelijk dat veel politieke partijen weinig geld over hadden voor de fotografie van hun lijsttrekkers. Een goede portretfoto is heeft een goede uitstraling en is goed uitgevoerd — en dat geldt maar voor heel weinig. De meerderheid van de foto’s is zo slecht dat je er eigenlijk met ongemak naar kijkt
Er zitten enkele goede foto’s bij. D66, CU en PvdD maakten gebruik van een fotograaf die wist wat hij deed. Maar dat geldt niet voor de veel partijen. Een aantal foto’s is ronduit slecht. Het is voor mij als fotograaf onvoorstelbaar dat er partijen zijn die denken dat ze met deze foto’s goed voor de dag komen. Een aantal keer bekruipt mij de gedachte: doe dan niets! Zet je logo op een poster, of een leus met je partijnaam! Maar een poster met een slechte foto is gewoon vervelend om naar te kijken. Ik zou alle posters stuk voor stuk van commentaar kunnen voorzien, maar twee dingen springen er voor mij uit:
- Wat is het camera-perspectief dat gekozen wordt? In de meerderheid van de foto’s is gekozen voor een laag perspectief, hetgeen de lijsttrekker autoriteit geeft — of autoritair maakt. De foto van de SGP is het ergst: van der Staaij lijkt, ook vanwege de belichting, een complete maffioso.
- Over de belichting gesproken; voor wat voor belichting kies je? Dit gaat mis bij Rutte en Hoekstra, maar ook bij bijna alle anderen. De enige foto die er positief uitspringt is die van Sigrid Kaag (D66). Bij een aantal foto’s is er zoveel schaduw aan de donkere kant, dat je als kijker daar negatieve associaties bij kunt krijgen: deze persoon heeft donkere kanten, of houdt dingen verborgen.
Een slechte foto kan je stemmen kosten
Dat meerdere partijen weinig geld overhadden voor de portretfoto’s is heel duidelijk. Van een aantal foto’s druipt het amateurisme af. De slechtste foto is in mijn optiek die van JA21, de partij van Joost Eerdmans. Vermoedelijk was de foto niet eens klaar toen de Trotterborden werden gemaakt, want daarop staat JA21 alleen met een logo.
Hadden ze had daar maar bij gehouden! Want vorige week verschenen ineens door heel Rotterdam de straatborden met de foto van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga— en ik viel bijna uit van mijn autostoel uit verbazing: hoe is dit mogelijk?
Wat je ook denkt van dhr. Eerdmans; Joost is een lange indrukwekkende verschijning die er goed uitziet. Hij heeft personality. Hij is wethouder in Rotterdam, en heeft in die hoedanigheid ook echt aanzien. Maar deze foto hangt van foute beslissingen aan elkaar. Om een paar dingen te noemen…
- Het haar van Annabel ziet er niet uit
- Ze staat met haar armen over elkaar en met een ontevreden blik op haar gezicht
- Het licht in de foto is plat
- Joost en Annabel zijn apart gefotografeerd en op elkaar geplakt in Photoshop — en dat is slecht gedaan.
De gedachte die door mijn hoofd ging was opnieuw: hoe is dit mogelijk? Hoe denken ze hiermee de strijd te winnen? Welke communicatie-official geeft hier goedkeuring voor? Hoe hebben ze niet door dat deze foto niet aantrekt, maar wel afstoot? Een slechte foto kan je dan stemmen kosten!
Complimenten
Bij de VVD hebben ze inmiddels geleerd van hun fouten. Eind vorige week verschenen er in mijn omgeving ineens nieuwe borden van Mark Rutte. En deze beelden waren precies goed. We zien een lopende Mark Rutte, met koffie in de ene hand een informatiemap in de andere. Zo zien we de crisismanager natuurlijk graag: in actie, met een beetje cafeïne in de buurt. Die koffie komt, getuige de deksel, duidelijk van een horecagelegenheid, want natuurlijk zal Mark Rutte de eerste zijn die weer koffie komt kopen zodra het mogelijk is. De foto heeft, heel subtiel, precies het juiste verhaal, precies de juiste boodschap. Eén puntje van kritiek heb ik nog wel: de foto is vrij donker.
Dat geldt niet voor de foto van Sigrid Kaag. Ook die zie je sinds een paar dagen overal, en die is heerlijk licht. Hier een knipsel van de voorpagina van de Volkskrant. Sigrid komt warm, capabel, rustig, en vriendelijk over. De foto is de zomer ten top. Alles is vriendelijk aan de foto: de dame, het licht, de kleur. Er zit groen in de foto, want uiteraard is D66 zeer groen! Het is in mijn ogen geen wonder dat D66 stijgt in de peiling: het beeld dat D66 van haar neerzet is positief, energiek, licht, sterk en vriendelijk. Dit is de beste foto van de campagne van dit jaar.
Conclusie
De trotterborden zijn niet effectief. Ze gaan wildplakken tegen, maar je ziet toch steeds meer dat partijen daarom heen toch weer hun eigen grotere posters maken.
Een goede foto trekt aan, en een slechte foto stoot af. Als je geen goede fotograaf kunt betalen, hou het dan bij een logo of een leus.
Maar een goede fotograaf helpt je je verhaal bepalen, en maakt dan een portretfoto die dat verhaal uitdraagt. En dat levert stemmen — en nieuwe klanten op.
Portret is ook kwestie van smaak natuurlijk. Je kan de portretten van VVD en CDA niet mooi vinden, het is wel een portret op de manier die je laatste tijd wel vaak ziet, dus best wel hip en trendy.
Check de portretten maar eens van bv Linda Stulic, een succesvol en veelgevraagd fotograaf die veel voor Parool en Volkskrant werkt.
Alle fotografie is een kwestie van smaak. De stijl waarin Rutte en Hoekstra zijn gefotografeerd vind ik zelf ook gaaf.
Maar dat is het punt helemaal niet. De vraag is of deze stijl, gezien de associaties die het oproept, de juiste was.
Ik dacht precies hetzelfde over die mugshots!
En die hebben vergeleken met de D66 foto ook een andere implicatie: het zijn closed space composities zonder perspectief, terwijl de open space van Kaag uitzicht geeft op een zonnig perspectief. Waardoor de mugshots onbewust meer over het poppetje gaan dan over visie. De VVD heeft dat zeker mooi gecorrigeerd met de foto met de koffie: daar zit inderdaad veel meer boodschap in.
Bij de SGP denk ik dat ze zelf eerder dachten aan Rembrandt en de Gouden Eeuw dan aan The Godfather. Maar dat bewijst maar eens dat je altijd moet kijken hoe een foto ook geïnterpreteerd kan worden. Communiceren met beeld is en blijft een vak waarin je over de eigen ideeën en bedoelingen heen moet kunnen kijken om te zien of je echt uitstraalt wat je bedoelt. Het gaat immers om meer dan alleen maar ‘mooi’.
Hoi Walter,
Leuk dat je reageert. Sinds het schrijven van mijn artikel heb ik begrepen dat de fotograaf achter het vd Staaij portret inderdaad ging voor een Rembrandt-style foto. Maar de afdruk is donker, en dus wordt de foto veel contrastrijker en donkerder dan bedoeld. Vandaar dat ik als fotograaf altijd aan mijn klant vraag: hoe ga je de foto gebruiken? En als het antwoord is: afdrukken, dan is mijn vervolgvraag altijd: op wat voor materiaal. Ook dat hoort bij de verantwoordelijkheid van de fotograaf.