Eigenlijk had ik er helemaal geen zin in. Het was zaterdag-avond; de week was al vol genoeg geweest. Deze opdracht kwam me niet gelegen uit, Zeker ook omdat het wel hard werken zou zijn en ik niks aan de klus zou verdienen.
Ik ben al een aantal jaren vrijwilliger in de Pauluskerk. Dat wil zeggen: er zijn een paar organisaties waar ik deze afspraak mee heb: ik kom zo nu en dan voor hen fotograferen. De foto’s stel ik kosteloos ter beschikking. De Pauluskerk is één van die organisaties en belt me dan ook een paar keer per jaar.
Een paar jaar geleden heeft de Pauluskerk een interessante transitie gemaakt. Ze is zich gaan toeleggen op de zorg voor vluchtelingen. Ik ben daar bij betrokken geraakt en heb nu in dat kader meerdere fotoreportages gemaakt. In het kader van de Vluchtelingendag organiseerde de Pauluskerk een event waarin de verhalen van vluchtelingen werden gepresenteerd. Mijn opdracht: daar een reportage van maken. Maar het was de zoveelste opdracht al die week — ik was moe en ik ging er dus met tegenzin heen.
Rechts, maar met kanttekening
Het is misschien een beetje verrassend dat ik dit zou doen. Mensen die mij goed kennen weten dat ik eigenlijk behoorlijk rechts ben in mijn politieke overtuigingen. Ik geloof erg in het principe van verantwoordelijkheid voor jezelf nemen. De ironie is dat waar voor veel mensen dat principe de reden is om tegen een sociaal vluchtelingenbeleid te zijn, dat juist voor mij de reden is om voor een sociaal vluchtelingenbeleid te zijn! Ik ben van mening dat de keuze om alles achter te laten en op zoek te gaan naar een betere toekomst de ultieme vorm van verantwoordelijkheid voor jezelf nemen is. Hier in het westen ontmoet ik niet zoveel mensen die zo duidelijk (of extreem) verantwoordelijkheid voor zichzelf hebben genomen!
Toch vinden veel mensen vluchtelingen maar klaplopers. Deze week werd dat nog eens herhaald door de topman van VNO/NCW topman Hans De Boer in een inmiddels veel besproken Volkskrant interview. Hij had het over meer groepen dan alleen vluchtelingen, maar noemde wel even speciaal Somalische vluchtelingen:
Van alle Somaliërs die hier tien jaar of langer zijn, heeft maar zo’n 20 procent werk en zit de helft in de bijstand. Die immigranten hoeven we dus níét. Dat klinkt keihard, maar zo bedoel ik het eigenlijk ook… (Volkskrant, 24 juni 2015)
Ik denk dat de Boer die avond in de Pauluskerk even had moeten meemaken, dan had hij niet zo’n dom interview gegeven en zijn woorden zo snel weer moeten intrekken. Mijn tegenzin sloeg in elk geval al snel om in enthousiasme. Ik zag en hoorde die avond namelijk schitterende mensen (inclusief Somalische!) die 1. verantwoordelijkheid voor zichzelf namen; 2. zichzelf hebben blootgesteld aan allerlei gevaren op zoek naar een betere toekomst en 3. hun stinkende best doen om er toch wat van te maken.
Door de hel
Hoe kan het dan dat zoveel Nederlanders vluchtelingen zien als klaplopers of labbekakken? De verhalen die ik zaterdag hoorde in de Pauluskerk maakten dat duidelijk. Tussen het moment dat deze mensen hun huis verlieten en waar ze nu zijn, zijn deze mensen: bedreigd, bespuugd, geslagen, mishandeld, uitgescholden bestolen en voortdurend gewantrouwd. Ze hebben honger en kou geleden, hebben fortuinen betaald om op krakkemikkige bootjes een zee over te steken; hebben onder bruggen, op perrons en op bankjes in de stad geslapen. Hier in Nederland zijn ze terecht gekomen in de bureaucratie van de IND met haar jarenlange procedures terwijl ze in troosteloze asielcentra verbleven. Voortdurend zijn ze gewantrouwd en verdacht gemaakt. Eindeloos is hun hoop de grond in geboord en dat alles in een taal die ze niet of gebrekkig begrepen. Ja, bij velen is dan de energie verdwenen en het fut uitgeblust. Als Hans de Boer al een beetje gelijk heeft, dan moeten we bedenken dat het onze eigen systemen zijn die mensen zo kapot kunnen maken.
Dat zag ik die avond in de Pauluskerk. Verhalen van mensen die door een hel zijn heen gegaan — en er soms nog leven.
Pure schoonheid
En toch, door dat alles heen zag ik ook hoop. Energie. Moed. Leven. Mensen die het gevecht bleven leveren. Met muziek. Met drama. Met nieuwe initiatieven. Met dans. Met humor!
Ik begon de avond met tegenzin. Aan het eind wilde ik niet weg. Zoveel mooie mensen en zoveel inspirerende verhalen.
De foto’s bij dit artikel maakte ik die avond. De foto’s hier zijn zwartwit, want dat vond ik goed bij het ontwerp passen. Op deze Flickr pagina ziet u de reportage in kleur.
