Als professioneel fotograaf ben je niet alleen creatieveling; je bent ook ondernemer. Een beetje ondernemer houdt in de gaten hoe het met zijn bedrijf gaat, maar ook hoe het met zijn branche gaat. En dus probeer ik (sinds 2015) aan het begin van elk jaar weer de meest actuele cijfers over professionele fotografie in Nederland boven water te krijgen. Dat is niet zo makkelijk, want fotografen zijn niet zo loslippig over hun boekhouding, en de groep is heel erg divers in wat ze doen, en hoe ze dat doen!
In dit blogje presenteer ik de meest recente cijfers:
- het aantal fotografen in Nederland;
- hoe het staat met uurtarieven en omzet;
- en hoe de situatie in Nederland zich laat vergelijken met de ons omringende landen.
Het aantal fotografen in Nederland
Voor cijfers over het aantal fotografen in Nederland moet je uiteraard bij de Kamer van Koophandel zijn. De KvK telt het aantal fotografen op twee verschillende manieren. Naast hun primaire bedrijfsactiviteit kunnen ondernemers bij de KvK ook nevenactiviteiten registreren. Zo staan er 26.480 mensen ingeschreven als fotograaf (SBI-code 74201), maar daarnaast zijn er 16.746 mensen die af en toe fotografie uitvoeren, bijvoorbeeld een webbouwer of grafisch ontwerper die incidenteel foto’s maakt voor een klant. Dit brengt het totaal op 43.226 fotografen.
Als we dit vergelijken met het aantal supermarkten in Nederland, zo’n 6.000, dan wordt het duidelijk hoe groot de fotografiemarkt is. Wanneer je bedenkt hoe vaak de gemiddelde Nederlander een fotograaf nodig heeft tegenover het aantal keren dat een supermarkt bezocht wordt, begrijp je dat de markt behoorlijk verzadigd is. Dit onderwerp wordt verder behandeld in het hoofdstuk ‘Vergelijking met het buitenland’.
Begin 2025 waren er 43.226 mensen bij de KvK ingeschreven die fotografische diensten verleenden.
opmerkingen bij de cijfers
- Het aantal fotografen neemt jaar na jaar gestaag toe. Vorig jaar kwamen er weer 583 bij.
- Het bulk van de fotografen zit in Noord-Holland (10.768) en Zuid-Holland (8.868, cijfers 2023).
- Sinds 2021 zijn er meer vrouwen dan mannen professioneel fotograaf.
- Met de bedrijventeller van de KvK kun je zelf kijken naar de stand van zaken in Nederland, maar ook in jouw woonplaats. Let op: het cijfer dat hieruit rolt zijn het aantal mensen dat ‘fotografie’ als primaire focus heeft opgegeven. De mensen die af en toe ook fotografie doen, zitten hier nog niet bij.
- Overigens, als maatstaf voor fulltime fotograaf gebruikt de KvK 15 uur per week. Dat betekent dat er in deze cijfers enorm veel mensen zitten die ‘fotografie’ erbij doen, naast een baan of een studie.
- Een interessanter cijfer vind ik in dit kader dat Dupho, de branche organisatie van professionele fotografen, zo’n 1700 leden heeft. Nou begrijpt u ook wel dat lang niet iedere fulltime fotograaf aangesloten is bij DuPho. En ook zal niet iedereen die bij Dupho lid is, full time fotograaf wezen. Maar toch…
- Dit jaar komen er belangrijke wijzigingen in het stelsel van SBI codes. Wij fotografen worden dan samengevoegd met bedrijven die filmontwikkeling doen. Echter, dit zijn momenteel nog geen 100 bedrijven. Dit zal dus niet leiden tot een enorme verschuiving.
(Ik ben voor deze gegevens zeer erkentelijk aan Team Data-Inzichten van de Kamer van Koophandel)
De fotograaf en zijn uurtarief
Het is lastig om een eenduidig antwoord te geven op de vraag wat een fotograaf verdient. We hebben al gezien dat veel fotografen parttime werken; ze doen hun fotografie naast een studio of een andere baan. Dat laat zich niet zo gemakkelijk vergelijken.
Daarnaast zijn er verschillende soorten fotografen: een persfotograaf heeft een ander businessmodel dan iemand die zich richt op familieportretten, en een kunstfotograaf werkt weer anders dan een reclamefotograaf. Vergelijk dat met beroepen als boekhouders of huisschilders, waar de verschillen binnen de beroepsgroep veel kleiner zijn.
Ook de manier waarop een fotograaf zijn fotobewerking aanpakt kan variëren: doet hij dit zelf of besteedt hij het uit? De investeringen in apparatuur kunnen ook sterk verschillen: de ene fotograaf heeft een klein tasje, de ander een bus vol apparatuur. Het ene heeft een studio, de ander werkt met enkel een camera en lens in de buitenlucht. Dit maakt het moeilijk om een duidelijke uitspraak te doen over het inkomen van fotografen.
Er zijn nog twee factoren die het gesprek over omzet bemoeilijken. Omzet is een beetje een taboe zoals politiek, geloof en seks: iedereen heeft ermee te maken, maar er wordt niet vaak openlijk over gepraat. Veel fotografen denken bovendien niet altijd in termen van ondernemers: als je ze vraagt naar hun omzet, zie je vaak een vage blik in hun ogen verschijnen. Ze zoeken naar een antwoord in hun geheugen. Ze noemen dan voorzichtig een rond bedrag, zoals €50.000, gevolgd door een onzeker “…geloof ik?”. Ik vind dat altijd heel merkwaardig: als ondernemer weet je dat toch?
De fotograaf in vergelijking met 49 andere ZZP beroepen
Het is dus niet zo makkelijk om concrete informatie over tarieven en omzet boven tafel te krijgen. Hulde daarom aan KNAB, die vorig jaar het ‘KNAB ZZP uurtarievenboekje 2024’ publiceerde. Dit boekje biedt een overzicht van de uurtarieven van de 50 populairste ZZP-beroepen. Op pagina 23 vinden we het tarief van de fotograaf. Je kunt het boekje zelf downloaden (en dat is zeker de moeite waard!), maar de belangrijkste bevindingen wil ik graag met je delen. Het gemiddelde uurtarief voor fotografen bedraagt €77, wat vergelijkbaar is met de tarieven van marketeers, systeembeheerders en accountants/boekhouders. Dat lijkt niet zo slecht!
Het aantal uren dat fotografen gemiddeld per week declarabel zijn, is 17. Dit levert een omzet van €1.309 per week op. Per maand, uitgaande van 4,2 weken, komt dit op €5.497. Op jaarbasis, uitgaande van 48 werkweken, betekent dit een omzet van €62.832.
Verder is het interessant om te vermelden dat fotografen de meeste concurrentie ervaren van alle 50 ZZP-beroepsgroepen waarover KNAB rapporteert. Dat is natuurlijk geen wonder, met, zoals we al eerder zagen, ruim 43.000 fotografen in Nederland.
Met een gemiddeld uurtarief van €77 en 48 werkweken in een jaar heeft een fotograaf een omzet van €62.832.
Let wel, omzet is geen winst — daar moeten de kosten nog vanaf.
Vragen bij de cijfers
Ook bij deze cijfers zijn wel wat kanttekeningen te maken. Een veelgestelde vraag is of de nabewerking van foto’s apart wordt berekend. Veel fotografen rekenen een uurtarief voor de tijd die ze bij de klant doorbrengen, waarbij de nabewerking inbegrepen is en niet apart gefactureerd wordt.
Daarnaast kun je je afvragen hoe deze cijfers precies tot stand zijn gekomen. KNAB lijkt ze te baseren op hun eigen klantenbestand, dat bestaat uit (naar eigen zeggen) een kwart miljoen ZZP’ers. Dit is op zich een solide datapool, maar het is goed mogelijk dat fotografen die niet bij KNAB zijn aangesloten, zoals beginnende fotografen met lagere tarieven, niet goed vertegenwoordigd zijn in het overzicht. Tegen de tijd dat iemand zijn onderneming zo serieus aanpakt dat hij zijn zaken onderbrengt bij KNAB, ben je waarschijnlijk al een vrij serieuze ondernemer. Mijn persoonlijke inschatting, op basis van gesprekken die ik zelf met fotografen voer, is dat voor veel fotografen een jaaromzet van € 63K een mooie droom is.
Desalniettemin zijn deze cijfers de meest concrete die ik heb kunnen vinden over het inkomen van fotografen. Als iemand andere of betere cijfers heeft, houd ik me aanbevolen.
Hoe bereken ik mijn uurtarief?
Nog één belangrijke opmerking. Als je de cijfers van KNAB bekijkt, dan zie je snel dat er een enorme spreiding is in de daadwerkelijk gevraagde uurtarieven door fotografen. Ze variëren van minder dan €50 per uur, tot meer dan €120. Denk dus niet zomaar dat €77 wel het juiste tarief is voor jou!
Als ik fotografen coach is dit de meest gestelde vraag: wat is het juiste uurtarief voor mij? Ik help je je deze vraag, maar ook andere ondernemersvragen graag beantwoorden!
Vergelijking met het buitenland
Nu hebben we een aantal actuele cijfers over de professionele fotografie in Nederland — maar hoe verhoudt zich dit nou met de ons omringende landen?
In mijn zoektocht naar cijfers kwam ik op de website van IBIS terecht. En daar vond ik een aantal interessante gegevens. Ik zet ze hier neer als tabel.
| Bevolking | Fotografen | Groei | Omzet | Uitgave/Cap | Per 10.000 inw | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Duitsland | 85M | 12321 | -2,5% | €2,200 M | €26,19 | 1,47 |
| Denemarken | 6M | 1704 | 0,8% | €212 M | €35,33 | 2,48 |
| Engeland | 68M | 8253 | 0,9% | €1,800 M | €26,47 | 1,21 |
| België | 12M | 3650 | 3,4% | €264 M | €22 | 3,04 |
| Frankrijk | 68M | 26363 | 3,4% | €1,700 M | €25 | 3,88 |
| Nederland | 18M | 29849 | 6,2% | €639 M | €35,5 | 16,58 |
[Cijfers Nederland: https://www.ibisworld.com/netherlands/industry/photographic-activities/200294/. Vanuit daar kun je ook de andere landen vergelijken.]
Wat als eerste opvalt, is dat de fotografendichtheid nergens zo hoog is als in Nederland: per 10.000 mensen zijn er maar liefst 16,58 fotografen. Vergelijk dit met Duitsland (1,47) of België (3,88), en dan begrijp je dat er in ons kleine landje wel heel veel fotografen zijn! En terwijl in Duitsland het aantal fotografen daalt, neemt het hier in snel tempo toe.
Nou zou je verwachten dat dan de gemiddelde uitgave aan fotografie per hoofd van de bevolking het laagst is. Zo leerden we dat toch bij economie: veel aanbod leidt tot een lage prijs? Maar dat blijkt niet te kloppen: nergens wordt zoveel uitgegeven aan fotografie als in Nederland!
Nergens in Europa is de dichtheid van fotografen zo hoog als in Nederland.
Conclusies
Uit deze actuele cijfers over professionele fotografie in Nederland is één ding heel duidelijk: in ons land zijn enorm veel fotografen! Geen wonder dat meer dan enig ander ZZP-beroep, de fotograaf last heeft van concurrentie.
Een uurtarief van € 77 lijkt heel aardig. Het laat zich vergelijken met dat van een marketeer of accountant! Maar daar staat tegenover dat de kosten van de fotograaf veel hoger zijn, en dat de fotograaf veel minder uren in de week declarabel is. 17 Uur in de week werken voor € 1304 lijkt mooi — totdat je bedenkt dat die fotograaf de andere 23 uur in een werkweek bezig is die 17 uur vol te krijgen. Tel daar nog jaarlijkse kosten van €10k tot €20K bij op (of liever: trek ze er van af), en dan kom je tot de conclusie dat de gemiddelde fotograaf een inkomen heeft dat dicht bij, of onder modaal (€ 45K) ligt.
Rogier Bos is al ruim 25 jaar professioneel fotograaf, gespecialiseerd in zakelijke fotografie, en dan met name industriële fotografie. Hij vind het niet alleen heerlijk om mooie beelden voor opdrachtgevers te maken, maar is ook een gedreven ondernemer. Ook coacht hij regelmatig andere fotografen op vlakken, zowel op het creatieve vlak als op het ondernemingsvlak. Hij is lid van DuPho en bestuurslid van Master Photographers Network, een netwerk van fotografen die ‘het allerbeste uit zichzelf willen halen’.