De telefoon gaat. Aan de lijn is iemand die een brief van mij heeft ontvangen. “U stelt dat wij inbreuk hebben gepleegd op uw auteursrecht door een foto van u zonder toestemming te gebruiken.”

Met grote regelmaat vind ik mijn foto’s op plaatsen waar ze niet horen. Soms per toeval, soms omdat iemand me er op wijst, soms omdat ik er even op google.  Mijn ervaring is dat als ik een half uurtje zoek, ik meerdere foto’s van mezelf terugvind op plekken waar helemaal geen afspraak over gemaakt is. In mijn vorige blog heb ik beschreven hoe ik die foto’s vind. Dan verstuur ik een standaardbrief, opgesteld door de juristen van de NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten).

Voor alle duidelijkheid: ik vond het niet leuk om dit soort brieven te sturen! Dit is niet hoe ik mijn geld wil verdienen. Maar tegelijkertijd moet je ook waken over je spullen. Mijn foto’s vertegenwoordigen waarde, en als iemand die zonder overleg of toestemming inzet, hebben we het over een vorm van misbruik. Je kunt dan niks doen, maar ja… dan neem je eigen foto’s ook niet erg serieus. Dus neem ik een aantal keren per jaar er even tijd voor en verstuur ik een brief.

Onwetendheid?

De reactie is bijna altijd hetzelfde: we wisten niet dat… . Soms geeft men in ene toe dat men fout zat, maar vaker zijn de reacties ontkennend of verdedigend: zus-en-zo heeft het gedaan, of juist nagelaten. Ik moet er altijd een beetje om lachen: mensen kunnen hun eigen spullen uitstekend verdedigen, maar als het om mijn foto’s gaat is onwetendheid troef. En dat terwijl de media met grote regelmaat melding maakt van bedrijven én particulieren die worden veroordeeld voor inbreuk op auteursrecht.

Foto’s gratis pakken?

Foto’s vertegenwoordigen waarde. Ik begrijp dat in deze tijd van het web en instagram en smartphones het kan lijken alsof foto’s gratis zijn, en dat je ze dus mag pakken en op je eigen site of materiaal mag plakken — maar hier is het simpele feit: foto’s zijn waardevol. Ik investeer tienduizenden euro’s in de apparatuur die ik nodig heb om die mooie foto te maken. Ik heb jaren geleerd en hoge kosten gemaakt, en een expertise en vaardigheid ontwikkelt. Ik spendeer uren in de nabewerking. En dan zou u met knip en plak die foto mogen pakken? Dat is geen onwetendheid; dat is naïviteit. En dat is geen argument: u wordt als nederlander geacht de wet te kennen.

In het volgende gesprek verzamel ik de verschillende reacties die je zo krijgt als je mensen hier op aanspreekt. Ik doe dit met drie groepen mensen in gedachte:

1. Fotografen die willen leren hoe ze hun eigen auteursrecht kunnen beschermen
2. Bedrijven en organisaties die zonder toestemming foto’s gebruiken. Let op: dat mag bijna nooit.
3. Web bouwers, die hun klanten kwetsbaar maken voor hoge kosten en juridische procedures door fotomateriaal zonder toestemming op hun sites te verwerken.

Een typisch gesprek

“Wij hebben een brief van u gekregen.”
Dat klopt. Die heb ik u eerder deze week verstuurd.
“Wij wisten niet dat die foto van u was.”
Dat is vreemd. Hij stond op mijn site, en mijn watermerk stond er op.
“Het was niet onze bedoeling om inbreuk te plegen op uw auteursrecht.”
Maar u heeft wel mijn watermerk van de foto verwijderd.
“Dat heeft onze web bouwer gedaan. Dat wisten we niet.”
Blijft het feit dat het mijn foto is, die u zonder toestemming gebruikt.
“Ja, maar u moet dus bij onze web bouwer zijn.”
Nee, u heeft de foto gepubliceerd. U heeft er het economisch voordeel van. Ik kan me voorstellen dat u dit met uw webbouwer bespreekt en de kosten op hen verhaalt. Maar daar ga ik verder niet over.
“Wij hebben de foto gelijk van onze site verwijderd. Daarmee is toch het probleem opgelost?”
Nee, helaas. U heeft de foto wel gepubliceerd. De inbreuk is dus wel gepleegd.
“Maar kunt u bewijzen dat het uw foto is?”
Ik kan u het RAW bestand laten zien. Daarin zijn de preciese datum en tijd dat ik de foto nam opgenomen.
“We schrikken een beetje van de kosten. We wisten niet dat het aankopen van een foto zo duur zo zijn.”
“Dat is het normaal ook niet. Als u even contact met mij had opgenomen dan had ik u een hele vriendelijke prijs voorgesteld. Maar nu heeft u de foto gebruikt zonder toestemming, en dan zijn de kosten flink hoger.
“Nou, dat is een leuk handeltje dat u zo heeft. Heeft veel weg van afpersing…”
Dat is fraai! U maakt misbruik van mijn foto en als ik u er op aanspreek, heb ik het ineens gedaan. Dat is de omgekeerde wereld.
“Ik denk niet dat wij dit gaan betalen.”
Dat is prima. Dan is het volgende wat u krijgt een telefoontje van mijn advocaat, gevolgd door een dagvaarding. U begrijpt dat de kosten bij elke volgende stap hoger worden?
“Onze advocaat denkt dat uw claim geen schijn van kans heeft.”
Nee, natuurlijk. Dat is het eerste wat een advocaat zegt. Maar dat is omdat uw advocaat een algemeen advocaat is, en niet specifiek verstand heeft van auteursrechten. Maar als hij wil, kan hij even contact opnemen met mijn advocaat. Die werkt fulltime voor de NVJ en doet de hele dag niks anders dan auteursrechtkwesties. Die legt het hem wel even uit.

Korte tijd later krijg ik dan een korte email. “Wij bieden u onze excuses aan voor het misbruik maken van uw foto. Wij hebben het bedrag vandaag aan u overgemaakt en de foto verwijderd.” Dat vind ik dan weer wel zo netjes.

Moraal van het verhaal: steel geen foto’s. En fotograaf, bescherm je foto’s.

Hoeveel kun je eisen?

Als er inbreuk is gepleegd, om welk bedrag kun je dan vragen? Er zijn diverse gespecialiseerde advocatenbureau’s die minimaal drie of viermaal de normale licentiekosten eisen — en bij unieke foto’s een veelvoud daarvan. Ik volg het advies van de branche vereniging DuPho (Dutch Photographers) waar ik lid van ben. Zij houden de ondergrens aan van de huidige jurisprudentie, namelijk slechts 1,5 maal de licentiekosten. Het argument is dat dat het minimum is wat een rechter toe gaat kennen. Ik ben er niet op uit om u een poot uit te draaien, en ik zie dit ook niet als een bron van inkomsten — maar ik wil wel een signaal sturen.