De trouwe lezer van mijn blog weet dat ik hier regelmatig schrijf over auteursrecht — en de vele keren dat ik mijn beeld tegenkom op plaatsen waar het niet hoort. Ik doe dat om een hele simpele reden: ik wil mensen waarschuwen dat ik, en vele professionele fotografen met mij, inbreuk op auteursrecht heel serieus nemen. U kunt zichzelf een hele hoop kosten en frustratie besparen!

Recent heeft dit bij mij een nieuwe vorm aangenomen. Ik heb namelijk mijn advocaat opdracht gegeven om een rechtszaak aan te spannen tegen twee partijen. In beide gevallen gaat het om gebruik van mijn foto’s zonder toestemming op commerciële websites.

Laat ik om te beginnen de schaal van het probleem duidelijk maken. Ik kom ELKE week foto’s van mijn hand tegen op plaatsen waar ze niet horen. Dat betekent dat iemand iets heeft genomen wat niet van hem is, er mij niet voor heeft betaald, en het vervolgens wel heeft ingezet voor zijn commerciële eigenbelang. En als daar dan iemand op aanspreekt zijn er altijd dezelfde smoezen, beschuldigingen, dreigementen, tegenwerpingen en ironische adviezen. En, als het daadwerkelijk naar de rechter gaat, dezelfde uitkomsten.

Dezelfde excuses

Inbreuk op auteursrecht is eigenlijk een vorm van winkeldiefstal. U neemt iets wat niet van u is uit mijn winkel, en zet het vervolgens zonder ervoor te betalen in uw winkel om er geld mee te verdienen. Klinkt dat cru? Lees dan even door, dan gaat u vanzelf begrijpen dat dit ‘wel een dingetje is’.

Let wel: er is altijd een goed excuus: die en die had gezegd dat het mocht; de foto’s stonden op Facebook en dan mag je ze gebruiken; je was al betaald door de opdrachtgever voor de foto’s; en andere fotografen doen helemaal niet zo moeilijk.

Ik schrijf dit soort blogs om daar duidelijk over te zijn. Laat ik punt voor punt reageren:

• De enige die toestemming kan verlenen is de fotograaf zelf!
• De End User License Agreement van de verschillende sociale media stipuleren dat de bedrijven zelf (dus Facebook, Instagram, Twitter, etc.), de foto’s vrij mogen gebruiken. Foto’s die daar gepost zijn, mogen daar ook vrijelijk worden gedeeld. Maar om een foto vervolgens naar uw commerciële website te halen, is echt iets heel anders. Op sociale media gedeelde foto’s zijn duidelijk NIET vrij te gebruiken door derden buiten die sociale media. En nee, u mag foto’s ook niet zonder toestemming op sociale media plaatsen. Ook dat is gewoon inbreuk.
• Een fotograaf wordt niet betaald voor foto’s, maar voor gebruik van foto’s door een bepaalde partij voor een bepaalde duur en in een bepaalde vorm. Foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd materiaal, en gebruik van dergelijk materiaal wordt dan ook via een gebruikslicentie geregeld. Als u geen gebruikslicentie heeft, mag u de foto’s niet gebruiken. Dat een opdrachtgever mij betaald heeft voor hun gebruikslicentie, betekent niet dat er al betaald is voor uw gebruik. Sterker nog, tenzij dit specifiek en schriftelijk is overeengekomen, is er voor uw gebruik niets geregeld. Maar opnieuw geldt: één telefoontje naar de fotogaaf en u weet het zeker.
• U heeft helemaal gelijk dat sommige fotografen niet zo moeilijk doen. We zijn allemaal als amateur begonnen. Maar gelooft u mij als ik zeg u dat Erwin Olaf en Anton Corbijn (de bekendste fotografen van Nederland) inbreuk op hun auteursrecht serieus nemen. En dat is het punt: elke professionele fotograaf gaat vroeger of later serieus nadenken over auteursrecht. Waarom zou ik keihard werken en enorm veel investeren als iemand gewoon met copy-paste mijn plaatje kan stelen en voor zijn eigen bedrijf kan gebruiken zonder dat ik daar iets voor krijg?

Dezelfde beschuldigingen

Wat ook standaard is in deze situaties zijn de beschuldigingen terug: dit is afperserij! U bent een slechte ondernemer!

Luister, ik heb het allemaal al vaak gehoord. Het zal wel. Auteursrechten zijn gewoon de wet. Ik, de branche organisatie van professionele fotografen (Dupho), en veel fotografen met mij, doen heel erg hun best om duidelijk maken dat je niet zomaar een plaatje van internet kan plukken en gebruiken. Op televisie, in kranten en tijdschriften zie je regelmatig berichtgeving over auteursrechtzaken. Recentelijk nog was er een duidelijke zaak bij de Rijdende Rechter. Ook daar werd de inbreukpleger gewoon veroordeeld. Als u nu nog steeds foto’s gebruikt waar u geen toestemming voor hebt, dan moet u het zelf ook maar weten.

Ik ben fotograaf. Ik verkoop gebruiksrecht op mijn foto’s. Professionele fotografie is zeker geen luxueus bestaan. De gemiddelde fotograaf worstelt om rond te komen. Als u zijn foto’s neemt en ze commercieel inzet voor uw eigen belang, dan bent u niet veel beter dan een ordinaire winkeldief. U maakt op dat moment misbruik van een serieuze professional die doorgaans moet vechten voor een redelijk bestaan. Dat iemand anders u heeft verteld dat dat wel mag, is echt een non-argument; u dient dat gewoon bij de fotograaf te checken. De bewaker bij de supermarkt of juwelier is ook niet vriendelijk als hij u pakt voor winkeldiefstal, ook al heeft iemand anders gezegd dat u dat product gewoon mocht meenemen. Hij haalt zijn schouders op en begint zonder enige aarzeling juridische stappen tegen u. Als u meent dat iemand u onterecht heeft verteld dat de foto’s vrij te gebruiken waren, kan ik me goed voorstellen dat u dit met die persoon wil bespreken. Maar het is UW verantwoordelijkheid om te controleren of dit klopt. U doet dat bij de bron — de fotograaf. Een telefoontje of mailtje en u weet wat de stand van zaken is.

Dezelfde dreigementen

Ook standaard zijn dezelfde dreigementen: ik vertel het aan iedereen! U krijgt nooit meer een opdracht van ons/hen/de wereld.

Serieus? Wat voor ondernemer zou ik zijn als ik u mijn foto’s liet nemen en zonder betaling liet gebruiken? Als iemand zomaar mijn spullen, waar ik hard voor werk, mag nemen en zonder enige vorm van communicatie, laat staan betaling, mag inzetten voor zijn eigen financiële winst? Laten we eerlijk wezen: u neemt uw eigen belangen ook serieuzer.

Mijn reactie is altijd hetzelfde: laten we het even omdraaien. Als mijn beelden niet veilig bij u zijn, dan wil ik niet voor u werken. Als u mijn auteursrecht niet respecteert, dan bent u niet het soort klant waar ik zaken mee wil doen. Denkt u echt dat ik tienduizenden euro’s aan apparatuur inzet en tienduizenden uren aan ervaring inzet en u dan vervolgens toesta om een foto gewoon te stelen en te gebruiken voor uw eigen financiële gewin? Dat ik daar geen werk van maak? Gelooft u mij als ik zeg dat de professionele fotograaf zijn werk echt serieuzer neemt.

U moet begrijpen: als professionele fotograaf heb ik geen salaris. De inkomsten op foto’s zijn niet een aardige bijkomstigheid… ze zijn mijn corebusiness. Met mijn inkomsten uit het gebruik van mijn foto’s onderhoud ik een huishouden: een lieve vrouw en drie bloedjes van kinderen. Ik betaal mijn apparatuur, verzekering, hypotheek, eten, en zo nu en dan een vakantie. De inkomsten uit mijn fotografie zijn niet een nice-to-have, maar een need-to-have.

Ik kom niet alleen op voor mijn eigen belang, maar ook voor het belang van mijn opdrachtgever. Hoe denkt u dat mijn opdrachtgever reageert als hij een foto die ik voor hem heb gemaakt, aantreft op een website waar hij niet hoort? Zoals de opdrachtgever die een foto van zijn event ineens op de website van een evenementenbureau aantrof, die daarmee klanten trok naar een concurrerend evenement? Of de opdrachtgever die gebeld werd door een uitgever dat de mooie foto van zijn nieuwe project niet geplaatst kon worden, omdat een andere partij dezelfde foto al pagina groot ging plaatsen? De foto was gewoon op een USB stick meegenomen door een marketing medewerker die van baan was gewisseld… Dat zijn partijen die zelf juridisch dan redelijk zwak staan. Ze kijken naar mij, als maker van de foto, en verwachten dat ik het auteursrecht claim en duidelijk ben over wie wel, en wie niet mag publiceren. Mijn opdrachtgevers hebben netjes betaald voor het gebruiksrecht op foto’s — en u gebruikt ze zonder toestemming, en zonder verdere kosten? Dus, om op het dreigement terug te komen: ik denk niet dat ik opdrachtgevers verlies door voor mijn auteursrecht op te komen, maar dat ik er juist bij win. Opdrachtgevers zijn blij om te weten dat de foto’s die ik voor hen maak, ook goed beschermd worden tegen misbruik.

Als u arbitrair met mijn belangen, en de belangen van mijn opdrachtgevers omgaat ben ik in ene met u klaar. Ik doe u dan een vriendelijk maar duidelijk voorstel; als u daar niet op reageert schakel ik een advocaat in. Als u dan nog steeds niet reageert gaat het naar de rechter.

Dezelfde stommiteiten

Niet dat ik graag naar de rechter wil. Ik betreur het altijd enorm het zover moet komen.

De stap naar de rechter is echt de allerlaatste stap. Het komt alleen zo ver als u de zaak negeert. Voordat ik iets overdraag aan een advocaat heb ik echt meerdere pogingen gedaan om dit eenvoudig op te lossen. Mijn advocaat heeft vervolgens ook meerdere pogingen gedaan om u van de ernst van de situatie te doordringen. Er is meestal gebeld, er is gemaild, u heeft waarschijnlijk aangetekende brieven ontvangen. Zaken die bij de rechter komen zijn zaken waarin de inbreukpleger gewoon consequent niet thuis geeft. Wellicht denkt: als ik de situatie negeer gaat die vervelende jongen wel weg. De spreekwoordelijke kop in het zand steekt.

Ik bespaar u graag een desillusie: als u zo respectloos met mijn spullen omgaat, en mij voortdurend negeert, dan maak ik die stap snel en zonder enige vorm van wroeging. Uw tegenwerpingen en bezwaren en klachten vallen dan echt op dovemans oren: u heeft het er zelf naar gemaakt. Je zou eigenlijk kunnen zeggen dat we niet bij de rechter komen omdat u inbreuk heeft gepleegd. We komen bij de rechter omdat u gewoon consequent niet thuis geeft. Omdat u weigert mee te werken aan een goede oplossing. U bent alleen slachtoffer van uzelf.

Dezelfde uitkomsten

Auteursrechtelijke zaken zijn niet complex. Rechters maken korte metten met inbreukplegers. Er is op dit gebied een zeer ruime mate aan jurisprudentie. Excuses, smoezen, vermeende onschuld, de rechter heeft er geen boodschap aan. De verantwoordelijkheid ligt nooit bij de fotograaf, noch bij de partij die u vertelde dat u de foto’s mocht gebruiken, slechts alleen bij de publicerende partij. Inbreukplegers worden veroordeeld, en moeten doorgaans ook de juridische kosten van de fotograaf betalen. De kosten zijn echt vele malen hoger dan ze zijn in een minnelijke oplossing, zoals de fotograaf in eerste instantie heeft voorgesteld. De meest voordelige situatie is als het gebruik gewoon netjes heeft geregeld. Om een idee te geven: ik reken voor een mooie foto, of een serie foto’s doorgaans € 250 – € 750. Bij veroordeling door een rechter kunnen de kosten in de duizenden euro’s lopen.

Dezelfde tegenwerpingen

€250 voor een paar eenvoudige foto’s? Dat vind ik veels te veel! is ook een standaard reactie. Prima — maar steel de foto dan niet. Maar als u de foto wel steelt, dan vond u de foto’s dus mooi genoeg om te gebruiken om uw bedrijf bij klanten onder de aandacht te brengen. Dan moet u niet klagen als ik u de kosten alsnog in rekening breng (altijd vermeerderd met een som voor de inbreuk).

Voor alle duidelijkheid: ik begrijp best dat mijn foto niet de Nachtwacht van Rembrandt, of de Zonnebloemen van van Gogh is! Maar ik heb er wel tienduizenden euro’s aan apparatuur en tienduizenden uren aan ervaring voor ingezet — en, als u het niet erg vind, bepaal ik zelf wat ik mijn werk waard vind. Als ik constateer dat u mijn foto’s zonder toestemming heeft gebruikt, ga ik niet ook nog eens in discussie over of mijn prijzen wel redelijk zijn.

Maar je hoeft toch geen extra bedrag in rekening te brengen? Als ik nou gewoon de licentiekosten betaal… wordt ook regelmatig voorgesteld.

Ik ben wel goed, maar niet gek. Dat zou betekenen dat u gewoon de foto’s kon pikken, en als u dan gepakt wordt, alleen maar de originele kosten zou hoeven te betalen. Dan zou diefstal dus lonen: in de meeste gevallen zou u er gratis mee wegkomen, en als u wel gepakt wordt, zijn de kosten alleen maar wat het zou zijn als u het eerlijk had aangepakt.
Daar gaat de professionele fotograaf dus niet mee akkoord. Ik moet altijd denken aan mijn Wiskundeleraar in 4 VWO, dhr. de Vries. Aan het begin van een repetitie zei hij steevast: u mag spieken — maar als ik u pak, krijgt u een 1. Om de metafoor door te trekken: als u de foto’s van een professionele fotograaf misbruikt moet u niet verwachten dat we ook nog gaan onderhandelen. Hoe naïef denkt u dat we zijn?

Dezelfde ironie

Wat ook standaard is, zijn de sneren: de lelijke of neerbuigende opmerkingen. Die kun je natuurlijk verwachten, en ze raken me dus ook niet echt. Maar vaak zijn ze vol (onbedoelde) ironie.

Onlangs kreeg ik een reactie van iemand die het niet leuk vond om aangesproken te worden op haar inbreuk: ‘ga eens een cursus doen in normale omgangsvormen!’ Ik heb daar echt om moeten lachen. Les 1 van zo’n cursus lijkt me ‘blijf met je tengels van de spullen van anderen af!’ Zou de inbreukpleger de ironie ook hebben begrepen?

Of een andere reactie: ‘ik verbied u bij mij op het bedrijf te komen’. Moest ik ook weer om glimlachen. Zodra alles is opgelost ga ik die wens respecteren. Maar gaat hij het werk van anderen ook respecteren? Op zijn site stonden nog veel meer foto’s die hij vast niet zelf had gemaakt…

Overigens, niet dat ik dit soort opmerkingen goed begrijp. Persoonlijk zou het schaamrood me op de kaken staan. Je bent tenslotte gepakt — en wel met je broek op je enkels. Je staat op het punt voor de rechter te komen, die je, naar alle waarschijnlijkheid, in record time een behoorlijke financiële tik gaat geven. Maar toch, sommige mensen denken ook dan nog steeds dat ze morele superioriteit hebben. Dergelijke opmerkingen bewijzen mijns inziens alleen maar dat je je morele kompas echt kwijt bent. Waarom niet je excuses aanbieden, dit snel en vriendelijk oplossen, en doorgaan met waar je eigenlijk mee bezig wil zijn? Al die negatieve energie…

Samenvattend

Ik zet de voornaamste punten op een rij:

• Foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd materiaal. Professionele fotografen nemen hun auteursrecht serieus.
• De ENIGE die toestemming kan geven voor gebruik van foto’s is de fotograaf zelf. Die vriendelijke ambtenaar, of leuke vent aan de telefoon bij dat tijdschrift kunnen van alles beweren, maar de enige die toestemming kan verlenen is de fotograaf. Check het bij de bron.
• Een serieuze financiële vergoeding voor het gebruik van foto’s is hoe de fotograaf zijn gezin onderhoud en zijn bedrijfsvoering betaalt. Dan hebben we het niet over twee tientjes.
• Als u de pogingen van de fotograaf om dit vriendelijk op te lossen negeert, dan escaleert de boel. De kosten worden met elke stap hoger. Het is helemaal aan u om dat te voorkomen.

Rechtszaak gewonnen

Om terug te komen op waarmee dit blog begon: één van de twee partijen besloot vlak voor de rechtszaak dat het toch slimmer was om op mijn schikkingsvoorstel in te gaan. De andere partij werd door de rechter veroordeeld voor inbreuk en moest een bedrag betalen dat nog hoger was dan mijn advocaat had geëist. Ik kreeg enkele dagen na de rechtszaak een kleine € 2000 op mijn rekening bijgeschreven. En dat voor een foto die € 270 had gekost als je mij direct had benaderd.