Blog - Rogier Bos Fotografie

Ook eventfotografie: Autosport tijdens de Vechtdalrally

06.19.2022 by Rogier Bos // Reageer

En nu even iets heel anders… Gisteren heb ik voor het eerst een autorally gefotografeerd. Dat had ik nog nooit gedaan, maar een goede opdrachtgever dacht kennelijk dat ik dat wel leuk zou vinden. En dat was zeker zo! Ik heb het maar benaderd als een event fotografie opdracht: zoveel mogelijk het verhaal van het hele event vastleggen. De opdrachtgever heeft zojuist een mooie collectie van 190 beelden gekregen. Hieronder een klein overzicht van wat ik zelf mooie beelden vindt!

Ook dit is eventfotografie: een mooie reportage maken van de de vechtday auto rally in Hardenberg.

Rogier goes medium-format: (nog)meer pixels voor grotere en betere afbeeldingen

04.09.2022 by Rogier Bos // Reageer

Steeds vaker geven opdrachtgevers aan foto’s als wanddecoratie te willen gebruiken. De beelden moeten groot aan de muur kunnen, als afdruk op bijvoorbeeld plexiglas, of als behang of als fotowand op een beursstand gebruikt moeten kunnen worden. Om aan deze vraag tegemoet te komen heb ik twee weken geleden een medium format camera aangeschaft: een camera waarmee ik voor het eerst beelden kan maken met meer dan 100 megapixels!

Als u me een beetje kent weet u het ik ben voortdurend bezig te zoeken hoe ik een nog betere fotograaf kan worden. Welke vaardigheden kan ik leren? Welke software mis ik nog? Waar is een nieuw inzicht waar ik mijn voordeel mee kan doen? En ook: wat is de beste apparatuur? Nu had ik onlangs al een nieuwe camera gekocht — de Nikon Z9. Binnen de 35mm klasse (de groep camera’s waar de bulk van de fotografen mee fotografeert) is dit momenteel de beste camera. Maar er is nog wel een klasse verder, namelijk de Medium format camera’s. Die camera’s zijn weer een stuk duurder, en de lenzen zijn ook veel duurder. Dat was nu toe buiten mijn bereik.

Maar nu heb ik de sprong genomen: ik heb een Fujifilm GFX100S aangeschaft. Met 102megapixels is hij ruim dubbel zo groot als de 45,7 megapixel van de Nikon Z9 — en dat was al een beest (Ter vergelijking: heel veel professionele fotografen werken nog steeds met een camera die maximaal 24megapixels heeft)! Ik heb er gelijk een serie lenzen mee gekocht. En in de afgelopen weken ben ik echt ‘flabbergasted’ van het resultaat!

Ik wist al dat Fuji mooie camera’s maakte. Ik heb al een aantal jaren de Fujifilm X-T3. Die heb ik onder andere meegenomen op mijn fotoreis door Nepal. De beelden die daar uit die camera kwamen vond ik al erg mooi! Nu heb ik (veel) grotere broer gekocht, en word ik nog veel blijer van het resultaat!

De voordelen van Medium Format

De aanschaf van deze camera voelt als een grote stap voorwaarts in mijn fotografie.

Waarom?

Meer pixels betekent dat je een foto veel groter kunt afdrukken voordat je de pixels begint te zien.
Bij een grotere sensor heb je ‘beter glas’, of te wel betere lenzen nodig. Die heb ik nu, en dat verschil is heel duidelijk!
De grotere sensor ent betere glas leiden samen tot veel scherpere beelden. Vergelijk de foto van de bouwvakker hieronder.
Meer dynamisch bereik. OK, dat is een hele technische term, maar het komt er hierop neer dat ik in de nabewerking nog meer detail uit de foto’s kan halen, zonder dat de foto’s kunstmatig gaan lijken.

Een portret gemaakt met de GFX100S. Hieronder ziet u alleen het oog, op 400%.

Ziet u hoe ongelofelijk scherp het beeld is? Ze ziet nog steeds geen pixels. Kunt u zich voorstellen hoe groot je zo’n foto kan gebruiken?

Kan Nikon de deur uit?

Nee, zeker niet. Er zijn nog steeds situaties waar Nikon veel beter presteert. Bijvoorbeeld in de eventfotografie, als je moet werken onder slecht-licht omstandigheden. Of als ik heel snel een grote hoeveelheid portretten moet maken. Maar voor opdrachten waarbij de foto’s wel eens op groot formaat gebruikt kunnen gaan worden, neem ik de GFX mee.

Boven aan deze post ziet u de drie camera’s die ik u voor de meeste industriële opdrachten zal meenemen: v.l.n.r., Fujifilm GFX100S, DJI Mavic Pro, en Nikon Z9. En ja, waar veel fotografen hun dure spullen niet willen blootstellen aan de stoffige omstandigheden van industriële locaties, zie ik juist dat deze camera’s daar hun meerwaarde bewijzen! Hieronder een aantal voorbeelden uit de afgelopen twee weken!

Naschrift voor mijn vakbroeders

Aan reacties als met een camera van 24 megapixels kun je ook hele goede foto’s maken en het is de fotograaf die de foto’s maakt, niet de camera heb ik een broertje-dood. Uiteraard is dat allemaal waar — en uiteraard helpt goede apparatuur je weer verder. Dat soort reacties zal ik zonder verder gesprek verwijderen. Don’t be that guy…
Met fotografen die graag ervaringen willen uitwisselen praat ik juist graag verder!

Industrieel fotograaf wint twee prijzen in prestigieuze fotowedstrijd

03.15.2022 by Rogier Bos // 1 Reactie

Gisteren mocht ik twee mooie prijzen in ontvangst nemen voor mijn industriële fotografie! In de MPN Awards wedstrijd won ik eerst de tweede prijs (Zilver) met mijn drie beelden. En vervolgens won ik de ‘Photo of the Year’ award. Ik ben uiteraard superblij en trots!

Master Photographers Network

Ik ben al een flink aantal jaar lid van het Master Photographers Network. Je zou het een fotoclub voor de betere professionele fotograaf kunnen noemen. Maar ik zou het een hele mooie Learning Community noemen.

Iedere fotograaf die lid wordt van dit netwerk moet zich kwalificeren. In 2015 heb ik me gekwalificeerd tot Silver Master. Dat doe je door een panel aan foto’s voor te leggen, dat dan beoordeeld wordt door een internationale vakjury.

Binnen het netwerk zijn er ook regelmatig wedstrijden. Ook deze worden beoordeeld door een jury die bestaat uit topfotografen. Voor de MPN Award moest je drie beelden uit het afgelopen jaar inleveren. Deze werden afzonderlijk beoordeeld. Elke foto krijgt een aantal punten. De eerste, tweede en derde prijs gaan naar de fotografen die de hoogste score behalen. Hier kreeg ik dus de tweede prijs.

Maar vervolgens wordt er ook nog een prijs uitgereikt voor de foto die het hoogste aantal punten kreeg. En in dit geval, was dat mijn foto!

Industriële fotografie

Binnen dit netwerk zitten echt hele goede fotografen. Collega’s waar ik enorm tegen op kijk. Collega’s die grote studio’s hebben en heel veel creativiteit, en die hele mooie dingen maken. Ik vind het heerlijk om industrieel fotograaf te zijn, en vind echt wel dat ik af en toe mooie beelden maak — maar ik schatte de kans dat ik met mijn beelden uit de haven, en de bouw, en de fabrieken en logistiek niet veel kans zou maken. Onder het mom van ‘meedoen is belangrijker dan winnen’ heb ik toch maar drie beelden ingeleverd. En dat bleek dus een schot in de roos. de jury was zeer lovend over mijn beelden!

U kunt op de beelden klikken om ze groter te zien

Photo of the Year: Sleipnir, heavy lift platform

Deze Dronefoto maakte ik op één van mijn vele speurtochten door de Rotterdamse havens naar goed beeld. U ziet ‘Sleipnir’, het grootste heavylift platform ter wereld, eigendom van Rederij Heerema. Het ligt regelmatig in de Rotterdamse haven, en het is altijd een imposant gezicht. Ik heb het al eerder gefotografeerd, en vanuit verschillende hoeken — maar bij ondergaande zon was hij wel heel mooi.

TIG Lasser

Deze foto maakte ik tijdens een opdracht. Ik werd benaderd door een lasbedrijf met de vraag of ik van verschillende lasvormen hele mooie foto’s wilde komen maken. Nou, dat is een uitdaging waar ik altijd ja tegen zeg! De opdracht leverde een hele zwik aan schitterende beelden op. Als ik heel eerlijk ben, vind ik zelf deze nog mooier dan de foto van het hijsplatform! 😎

Smeltoven

Vorig jaar heb ik in een aantal fabrieken en productielocaties mogen fotograferen. Dit vind ik echt geweldig om te doen. Deze operator bij een smeltoven fotografeerde ik in de Rotterdamse haven. Het was die dag echt koud, maar in de buurt van die oven liep het zweet me over het gezicht. Ik begrijp dat de foto niet zo spectaculair is als de andere twee, maar wat mij betreft klopt alles: het licht, de compositie, de kleur, de nabewerking. U ziet het niet, maar de scene wordt belicht met twee flitslampen. Zo zorg ik ervoor dat ik het detail in de oven, dat anders volledig wit was geweest, nog goed kan zien.

Fine Art Industrial Photography

Veel fotografen vinden industriële fotografie niet interessant. Ik begrijp dat wel: ik wordt altijd vreselijk vies; je moet enorm veel klauteren en klimmen en capriolen uithalen. Het weer speelt altijd een rol, en je dure apparatuur loopt echt wel behoorlijk wat risico om beschadigd te worden! Veel van de fotografen die het wel doen, houden het vooral simpel: geen lenzen wisselen, niet moeilijk doen met flitslampen, en rechttoe, rechtaan fotograferen.

Mijn filosofie is anders. Ik beoefen wat ik noem: fine art industrële fotografie. Dat is dus fotografie van industriële objecten en processen, maar dan zo gefotografeerd dat alles klopt. Dat het mooi is. Dat je blijft kijken naar zo’n beeld. Dat alle details meewerken aan de kwaliteit en aantrekkelijkheid van het beeld. Opdrachtgevers die, zoals het lasbedrijf hierboven, zeggen ‘we zoeken GOED beeld!’, die zijn bij mij aan het juiste adres!

Wanddecoratie: fotografie van bouwmachines en torenkranen

02.02.2022 by Rogier Bos // 1 Reactie

Wanddecoratie: grote foto op plexiglas van een asfalttrekker

Al mijn opdrachten zijn natuurlijk even leuk en bijzonder, maar sommige opdrachten springen er toch net even wat meer uit :-). Voor deze opdracht mocht ik torenkranen en zware bouw en infra machines fotograferen op allerlei plaatsen in Nederland. Deze foto’s werden als grote platen wanddecoratie aan de muur gehangen in het kantoor van de opdrachtgever. Ik werd op weg gestuurd met een adres en een contactpersoon. De rest, van hoe ik het beeld maakte tot het afleveren van de grote platen voor aan de muur, regelde ik allemaal voor de klant. Door zijn omvang en tijdsduur werd dit één van de grotere projecten die ik in mijn carrière als fotograaf mocht doen.

(Klik op de beelden om ze te bekijken!)

Waarom je eigen foto’s als wanddecoratie?

Ik kom bij veel bedrijven en organisaties. Ik kijk altijd wat er aan de muur hangt. Je komt van alles tegen. Japanse Haiku’s, abstracte kunst van een of andere onbekende kunstenaar, en imitatie van Goghs. Vaak hangt er van alles door elkaar heen.

Soms begrijp je helemaal niets van wat er aan de muur hangt…

In veel van de gevallen probeer ik te raden waarom de keuze is gemaakt voor bepaalde wanddecoratie, maar vaak kom ik er niet uit. Ik vraag het ook wel eens aan de medewerker, maar die heeft meestal geen idee. De ironie is dat ik vaak de mooiste foto’s maak, en die verdwijnen dan ergens op de achterkant van een flyer, ongeveer zo groot als een postzegel. Of in een beeldbank, omdat ze mogelijk ergens een keer gebruikt gaan worden. Mijn pleidooi is simpel: laat zien waar je trots op bent! Als je toch geld gaat uitgeven aan de aankleding van je kantoor, waarom dan niet met foto’s die jou, je collega’s, en je klanten laten zien wat er zo mooi is aan wie jullie zijn?

Een wanddecoratie laat zien waar je trots op bent!

Bij Van der Spek in Vianen begrepen ze dat. Nog niet zo lang geleden werd hun kantoor volledig gerenoveerd, en — eerlijk is eerlijk — het resultaat mag er zijn: strakke kantoorruimtes, mooie kleuren, leuk meubilair, prettig tapijt en mooie planten — en nog veel lege muren.

Nou levert van der Spek stoere machines voor bouw en infraprojecten. En Liebherr torenkranen. Gaaf en stoer materieel wat het mooi doet op de foto. Uiteraard kun je dan bij de leverancier foto’s opvragen, maar die zijn vak nogal standaard — en worden al door iedereen in de branche gebruikt. Nee, van der Spek wilde iets moois. Iets wat je op kunt hangen en waar bezoekende klanten even voor zouden stoppen. Iets waar de collega’s en werknemers trots op konden zijn.

Daarvoor werd ik ingeschakeld. Ik werd op weg gestuurd om een serie van ca 20 platen te maken van hun materieel. Met de instructie dat elke plaat gaaf en indrukwekkend en intrigerend moest zijn. Een plaatje met impact, zeg maar.
U begrijpt wel dat dat een opdracht naar mijn hart is! Veel van mijn opdrachten bestaan uit een soort race door een bedrijf: hier een foto, daar een foto, hup naar boven, daar nog een foto… Maar hier mocht ik gewoon een hele middag één ding fotograferen. Samenwerken met een machinist of bestuurder om te kijken hoe ik een machine het beste kon fotograferen. Of wachten op goed weer. Het aantal keren dat ik ergens kwam waar het helenaal grijs en grauw was … en dat dan ergens, om 16:34 voor 15 seconde de zon doorbreekt — net genoeg om die geweldige plaat te maken. Heerlijk om te doen. En laten we eerlijk zijn: zo’n middag levert de opdracht veel gave foto’s op!

Afdrukken geregeld; de klant ontzorgd

Maar er is er maar eentje die aan de muur komt. De klant is met mijn foto’s door het kantoor gaan lopen, en heeft, vooral op kleur, keuzes gemaakt over welke foto waar zou komen. Dat is wel het prettige aan dit soort machines: ze zijn er in allerlei soorten kleuren. Dus het maken van een match tussen een foto en een ruimte was niet zo heel ingewikkeld.

Ik heb voor de klant ook al het drukwerk verzorgd. Van der Spek had aangegeven wat voor materiaal ze ongeveer mooi vonden. Ik heb bij drie leveranciers materialen en offertes opgevraagd. Ieder van hen kwam met drie of vier verschillende materialen (er zijn heel veel verschillende materialen. De goede professionele fotograaf weet wat goed is en wat niet). Die materialen heb ik voor de opdrachtgever op een grote conferentietafel gelegd, compleet met naam en kosten. Uit dat scala heeft de opdrachtgever een materiaal gekozen wat hij mooi vond. Bij die leverancier heb ik toen alle bestanden aangeleverd en de kwaliteit van het drukwerk in de gaten gehouden. De platen werden allemaal bij van der Spek afgeleverd. Daar zijn ze netjes opgehangen.

Positief over samenwerking en resultaat

Vandaag bezocht ik van der Spek om te kijken hoe de eerste 22 platen erbij hingen. Er zullen af en toe nog platen bijkomen als er nieuwe machines in het assortiment worden opgenomen. Zo mocht ik onlangs de eerste elektrische graafmachines in Nederland fotograferen. Bizar om te horen hoe stil zo’n apparaat is, en hoe schoon de lucht erom heen ruikt!

Bij van der Spek zijn ze zeer opgetogen over de wanddecoratie! Bijna iedere werknemer die ik tegenkwam zei het: ‘oh, hebt u die platen gemaakt? We vinden ze maar wat mooi hoor!” En het schijnt dat ook de klanten echt stilstaan bij de foto’s, en een rondje door het bedrijf willen lopen om ze allemaal te zien. Ideale gelegenheid voor de verkoopmedewerkers om nog meer te vertellen over de mogelijkheden die van der Spek biedt, natuurlijk!

Erik Lubbers, directeur van van der Spek liet een mooie testimonial achter op mijn LinkedIn profiel.

We vonden Rogier Bos via Google bij het zoeken naar een industriële topfotograaf. We zochten iets bijzonders en waren direct onder de indruk van zijn mooie en krachtige platen. Geen standaard plaatje! Rogier weet hoe je in dynamische omstandigheden één moment kunt vastleggen en toch het verhaal kunt vertellen. Je krijgt echt iets bijzonders en unieks.
De samenwerking verliep direct prettig en naar tevredenheid. We hadden best een moeilijk vraagstuk, waarbij we onze verschillende bouwmachines in hun natuurlijke omgeving en in bedrijf wilden laten vastleggen voor grote, kwalitatief goede platen. Die hangen inmiddels in ons nieuwe kantoorpand en voegen echt iets toe aan de verschillende ruimtes. Geen statische foto’s, maar de dynamiek van ons dagelijks werk.
Rogier stelde zich vanaf het eerste moment coöperatief en meedenkend op, nam initiatief en we hadden snel het vertrouwen dat de opdracht bij hem in goede handen was. Als we hem op pad stuurden met adres en contactgegevens kwam het altijd goed. Op locatie wist Rogier door goede coaching de juiste medewerking te krijgen van de mensen om het proces en het eindproduct tot een goed einde te brengen. Het resultaat is een serie prachtige foto’s waar we met plezier naar kijken.
Erik Lubbers, directeur

Selectie Wanddecoratie materiaal — Er zijn echt heel veel types materiaal. Elk heeft zo zijn voor- en nadelen. De prijsverschillen zijn ook aanzienlijk. Om het keuzeproces te helpen had ik één beeld (het soort beeld dat vd Soek aanspreekt) door drie partijen laten drukken. Elk leverde een voorbeeld van 2 tot 4 materialen aan. In totaal had ik dus 12 typen materiaal die ik kon aanbieden. Deze heb ik op een tafel, met naam en prijs neergelegd, in een ruimte waar je ook kon zien wat het licht met een foto deed. Hier worden de beelden een voor een bekeken en werd een keuze gemaakt voor een bepaald materiaal.

Portret fotografie van kandidaten gemeenteraadsverkiezingen

01.27.2022 by Rogier Bos // Reageer

Portret fotografie kandidaten politieke campagne CDA Gouda — Voor CDA Gouda mocht ik de portretfotografie verzorgen van de kandidaten voor de kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen. De foto’s moesten geschikt zijn voor posters en voor internet en sociale media. Ze moesten de kandidaten laten zien, midden in de samenleving.

Voor het CDA Gouda mocht ik portretfoto’s maken van de kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een leuke opdracht om te doen, omdat ik vaak heel kritisch ben over de portretfoto’s waarmee politieke partijen hopen de verkiezingen te winnen. Tja, als je dan gevraagd wordt om een politiek portret te schieten, dan moet je ook de moed hebben om de uitdaging aan te gaan. Ik blijf ervan overtuigd dat zo’n portret echt belangrijk is: een slecht portret kan je veel stemmen kosten. Maar als dat waar is, dan kan een goed portret je ook veel stemmen opleveren!

Deze politieke portretten moesten de kandidaten laten zien, midden in de samenleving. We maakten ze dus op zaterdagochtends op de markt in Gouda. Maar dan we zo, dat de achtergrond onscherp is. Je ziet reuring — maar niemand is herkenbaar en de focus ligt op de kandidaat.

En nee, ik woon niet in Gouda, en over mijn politieke voorkeur doe ik geen uitspraken. :-). Klik op de foto om hem groter te zien.

Industriële productfotografie: diamantboren en -zagen

01.20.2022 by Rogier Bos // Reageer

Diamonds are a girl’s best friend, zong Marilyn Monroe. Maar in een recente industriële productfotografie opdracht zag ik hoe ook mensen in de bouw en de industrie van diamant houden! Voor een producent van diamantboren en -zagen mocht ik een mooie foto-opdracht doen van ‘hun producten in gebruik’. Dus niet: op een witte achtergrond, zoals je zoveel ziet (#gaap). Maar juist mooi gestyled, en met een duidelijk herkenbare bewerking.

[Meer industriële fotografie | meer product fotografie]

Locatie

Voor deze shoot werd gekozen voor een mooie industriële locatie: een oude fabriek met diverse vertrekken. Hier konden we lekker ons gang gaan. De zon scheen mooi door de ramen naar binnen, wat toevoegde aan de sfeer.

Ik ben altijd blij als een opdrachtgever bereid is naar een speciale locatie toe gaan. De keuze van de locatie is echt sfeer-, en dus beeldbepalend. Meestal is de reactie: ‘doe het maar hier — we maken we een hoekje vrij’. Uit kostentechnisch oogpunt is dat wellicht begrijpelijk — maar de gave foto’s maak je op de gave locaties. Fijn dat deze opdrachtgever dat goed begreep!

Samenwerking

Fotografie is een kwestie van goede samenwerking! Dat begreep deze opdrachtgever ook. Dat begint al met een goede voorbereiding. Sommige opdrachtgevers denken ‘ik neem wel een doos mee, en dan moet die fotograaf zijn ding maar doen.’ Dan begin je dus helemaal van voren af aan, en de kans is groot dat we het ene plannetje na het andere plannetje niet kunnen uitvoeren omdat we niet de juiste spullen, mensen of kleding bij ons hebben.

Een goede voorbereiding zit hem met name in het maken van een goede shotlist: welke foto’s gaan we maken? Met wie? Waar? Met wat? De kunst voor de fotograaf is om de opdrachtgever door een denkproces heen te leiden zodat het antwoord op deze vragen duidelijk wordt. Veel opdrachtgevers willen ‘zo veel mogelijk foto’s’, maar bereiden niks voor. Ze krijgen dan veel foto’s, maar de kwaliteit per foto is laag. Door van te voren goed na te denken over ‘welke foto, met wie, met wat, waar, en hoe?’ kun je goed en effectief samenwerken en ontstaan de sterke beelden.

Door van te voren goed na te denken over ‘welke foto, met wie, met wat, waar, en hoe?’ kun je goed en effectief samenwerken en ontstaan de sterke beelden.

Bewerking

Deze opdrachtgever had duidelijke wensen over de stijl van de beelden. Ook dat werd van tevoren goed besproken. De stijl van deze beelden was niet ‘wat ik ervan maakte’ of ‘wat de fotograaf mooi vind’ — maar: wat past bij de stijl van de opdrachtgever. Dat betekende ook dat in de nabewerking we een correctieronde hadden ingebouwd; een aantal beelden werden naderhand nog verder aangepast aan de wensen van de opdrachtgever. Zo ontstond een collectie industriële productfoto’s waar de opdrachtgever met trots naar buiten mee kon treden!

Industriële productfotografie van Diacom diamantzagen en boren in Fabriek Zuidermeer

Eerste met de Nikon Z9 — of: met een klap het nieuwe jaar in!

01.12.2022 by Rogier Bos // 2 Reacties

Vlak voor de jaarwisseling heb ik de nieuwste camera van Nikon aangeschaft: de Nikon Z9. Deze camera is gloednieuw en nog maar een handjevol fotografen in Nederland hebben hem. Maar dankzij de excellente hulp van vakmensen bij Kamera-Express kon ik hem snel krijgen. Omdat het mijn eerste Nikon systeemcamera is moest ik ook een aantal nieuwe lenzen hebben, en ook hier kon Kamera-Express mij aan helpen: op mijn bureau staan nu de 14-24mm/f2.8S, de 24-70mm/F2.8s en de 70-200mm/F2.8S. Daarmee ben ik wel klaar voor het nieuwe jaar!

Drie commitments

Als u mij al langer volgt weet u het: ik heb 3 commitments naar mijn opdrachtgevers toe:

Ik wil de best mogelijke beelden maken! Het moet zo mooi mogelijk. Daarvoor trek ik alles uit de kast, zowel in termen van vaardigheid als apparatuur.
Ik gebruik de nieuwste technologie. Ik kom elke dag fotografen tegen die zeggen dat ze met hun digitale spiegelreflex van 10 jaar oud nog hele mooie beelden kunnen maken — en dat is ook zo — maar de fotografische techniek verandert heel snel en het is echt onzin om te denken dat die voortgang geen verschil maakt voor de kwaliteit van het beeld!
Ik lever de best mogelijk service! Alles met een positieve blik en behulpzame houding; goed advies, meedenken met de klant, een duidelijk proces, en heldere afspraken is waar elke opdrachtgever op mag rekenen.

Er is een nieuwe revolutie gaande in fotografieland. Deze industrie werd op zijn kop gezet door de komst van het internet (waar het voorgeen ging om afdrukken gaat het nu veelal om digitale bestanden). Vervolgens vond een nieuwe revolutie plaats door de komst van digitale fotografie (we gingen fotograferen met chips in plaats van film, en moesten dus allemaal nieuwe camera’s). En nu verdwijnt de opklapspiegel uit de camera: de spiegelreflex verdwijnt uit de schappen en wordt vervangen door de systeemcamera. Weer allemaal nieuwe camera’s en lenzen. Elke stap brengt nieuwe mogelijkheden en kansen met zich mee.

In dat licht moet u ook deze aanschaf zien: ik denk dat ik met deze camera een grote stap vooruit maak in mijn dienstverlening. De Z9 is niet de eerste systeemcamera van Nikon, maar mijn indruk tot nu toe is steeds geweest dat Nikon in dit nieuwe landschap een beetje zijn voeten moest vinden. De systeemcamera’s die Nikon tot nu toe produceerde waren niet zo geweldig. Maar dat verandert volledig met de Nikon Z9: vriend en vijand zijn het erover eens dat de Z9 een dijk van een camera is!

Mijn bevindingen

Er is al heel veel gezegd en geschreven over de Z9 (vooral in het Engels). Maar omdat je niet altijd weet wie je kunt geloven (influencers laten zich vaak betalen voor positieve reviews) voeg ik mijn bevindingen eraan toe. Ik ben geen Nikon ambassadeur of evangelist (ook niet van Kamera-Express trouwens): ik ben gewoon een professionele fotograaf op zoek naar de beste beelden! Daarnaast wil ik ook enkele dingen belichten die ik nog niet bij veel reviews ben tegengekomen.

Bergen, een goede vriend en een pijlsnelle hond

De afgelopen dagen heb ik de camera grondig uit kunnen testen. Over de jaarwisseling heen waren Sophie en ik op bezoek bij goede vrienden die in de buurt van Geneve wonen. Ik ben geen skiër, maar daar in de bergen heb ik mijn camera op verschillende plekken aan wat testen kunnen onderwerpen. Onze vrienden hebben een pijlsnelle Mechelse herder die de hele dag blijft rennen als het enigszins kan. Dat leverde een mooie testsituatie op waarin ik de beelden bij dit artikel kon maken.

Hier zijn de dingen die mij toe nu toe zijn opgevallen

De Autofocus is echt ongelofelijk. Hij is pijlsnel en zeer accuraat. Ik ben stomverbaasd hoe scherp de hond is in de beelden, ook als hij in volle vaart op me afrent. Op de camera kun je instellen of je onderwerp een mens, een dier of een voertuig is. Als je instelt op ‘dier’, en mens en dier komen gezamenlijk op je afrennen, dan zal de camera voortdurend scherpstellen op de ogen van het dier.

Schitterend beeld, stilstaand én bewegend

De trouwe lezer weet inmiddels dat ik mij ook steeds mee bezighoudt met het maken van videoproducties. Voor de fotografie gebruikte ik de Nikon D5 en D850; en voor video de Fuji X-T3. Dat betekende dus dat ik steeds van camera moest wisselen. Maar zowel de foto’s als de video uit de Z9 zijn zo geweldig en mooi dat ik dus nu alles met één camera kan oplossen. Dat gaat dus mooiere beelden en kortere productietijd opleveren!

In-camera stabilisatie

De Z9 heeft een hele goede 5-assige stabilisatie. U weet niet wat dat betekent? Ik ook niet…! Maar ik heb het intussen wel aan het werk gezien: als ik met een lange lens op de camera (bv de 70-200mm) videobeelden maak — uit de hand (dus zonder statief)!!! — dan zijn die beelden uitstekend bruikbaar! Tot nu toe kreeg je dan allerlei schokken en beweging in je beeld. Ik moet hier nog meer mee proberen, maar mijn mond viel letterlijk open toen ik de eerste resultaten zag.

Uitstekende Wifi

Ik vind het belangrijk om mijn opdrachtgever mee te laten kijken tijdens het fotograferen. Het schermpje achter op een fotocamera is daarvoor nogal klein (ook al is het scherm achter op de Z9 groter dan wat ik tot nu toe gehad heb), maar ik gebruik liever een iPad. Die kunnen zij dan in de handen houden terwijl ik aan het fotograferen ben.
Tot nu toe werd de verbinding tussen de Camera en de iPad tot stand gebracht met een wifi dongel. Nikon beweerde steeds dat wifi heel complex is en niet in de camera kon worden ingebouwd. Ik moest bij elke nieuwe camera een wifi dongel kopen (ca € 600). Ik heb er drie: de ene dongel werkte beter dan de andere, maar altijd waren ze onhandig, zaten ze in de weg, en kostte het veel tijd om ze werkend te krijgen.

De Z9 heeft de wifi gewoon ingebouwd. De connectie met de tablet en smartfoon kwam snel tot stand, en de beelden verschenen moeiteloos op mijn tablet. Ik kon alleen maar denken: ‘eindelijk!’…

Foto’s op de kaart

Een laatste feature die ik erg aardig vind is dat de Z9 automatisch GPS locaties aan een foto geeft. In mijn bewerkingssoftware kan ik vervolgens precies op de kaart zien waar de foto is gemaakt. Dat was tot nu toe een trucje waarvoor je een aparte gadget moest kopen. Maar dat zit nu dus in de camera. En dat ga ik dus verdraaid handig vinden. Zo kan ik in de software precies zien waar ik allemaal geweest ben. En, als ik op een locatie klik, krijg ik precies te zien welke foto’s ik daar gemaakt heb. Die informatie zit in de foto’s, en die krijgt u dus ook mee. Tot nu toe dacht ik dat dit een beetje onzin was, maar hoe meer ik er over nadenk, hoe handiger ik dat begin te vinden.

Rag- en ragscherp!

Ik heb gisteren mijn eerste portretshoot van het jaar gedaan. U weet wel: alle nieuwe medewerkers op de foto zetten. Dat is niet precies een klus waar je een Z9 voor nodig hebt. Mijn oude camera’s, de D5 en D850 deden dat ook uitstekend. Maar ik heb, gewoon om de camera te leren kennen, de Z9 gepakt met de 70-200mm/f2.8 lens. Ik heb de camera op AF-C gezet (continuë Auto Focus), met mens-pupil herkenning. Dat zegt de leek niet zo heel veel, maar een portret maken met AF-C is een hele gekke benadering. Dat doe je niet…
En toch is het resultaat ongelofelijk scherp, en was vrijwel elke foto raak. Hieronder een paar ogen om te laten hoe scherp…

Ongetwijfeld zitten er nog veel meer handige en bijzondere dingen in de camera. Die ga ik allemaal de komende tijd ontdekken.

Wat deze fotograaf leerde van het bijhouden van zijn nieuwe aanvragen

12.11.2021 by Rogier Bos // 1 Reactie

Terwijl het jaar piepend en krakend ten einde loopt, begint deze fotograaf de balans op te maken. Wat voor jaar was het, en wat heb ik geleerd? Nieuw dit jaar is dat ik heb bijgehouden hoeveel nieuwe opdrachtgevers mij dit jaar hebben benaderd. En ook: wat er met die aanvragen is gebeurd. Hebben ze daadwerkelijk tot foto- en video-opdrachten geleid? Een fotograaf die een serieuze ondernemer is wil dat weten! Tijd voor een aantal interessante conclusies!

Het bijhouden van deze aanvragen heb ik gedaan in een spreadsheet. Elke aanvraag van een nieuwe opdrachtgever kwam erop te staan, inclusief een aantal cruciale gegevens.

De aanleiding: fotograaf wil alerter reageren

Als je via mijn website een offerte aanvraagt krijg je de melding dat ik binnen 24 uur reageer. Maar ik merkte dat ik dat lang niet altijd waarmaakte. Sterker nog, er vielen best wel wat aanvragen tussen wal en schip. Dat kwam ondermeer door drukte: dan had ik gewoon geen tijd om te reageren. En na verloop van tijd vergat ik ze. Slordig en dom…

Wat de zaken nog verergerde was dat aanvragen tegenwoordig via allerlei kanalen binnenkomen. Ik raakte het overzicht kwijt: telefoon, email, offerte formulier, contact formulier, appjes, Facebook Messenger, Google MyBusiness, SMSjes, Instagram. Ik merkte dat ik het moeilijk begon te vinden om alles bij te houden. Dan lig je ’s avonds in bed, en net voordat je in slaap valt denk je ‘oh ja, die aanvraag… waar is die ook alweer?’

Aanvragen waar je niet op ingaat, zijn verloren kansen. Dan laat je geld liggen. Een beetje ondernemer wil daar toch wat aan doen.

Maar ik had ook een aantal vragen. Ik meende te merken dat er dagen zijn waarop ik substantieel meer aanvragen kreeg, en dagen waarop ik geen aanvragen kreeg. Stel nou dat ik kon zien dat veel aanvragen altijd op dinsdag binnenkwamen. Dan kon ik daar op anticiperen in mijn week-planning.

Ik vroeg me ook af via welk kanaal ik het meest benaderd wordt. Hoe komen mensen bij me? Is dat via aanbevelingen van tevreden klanten? Via mijn website? Via relaties? En welke rol spelen Whatsapp en Facebook Messenger nou?

Maar het meest interessantst was natuurlijk: hoeveel nieuwe aanvragen krijg ik nou? En hoeveel worden ook daadwerkelijk opdrachten?

[Lees meer…]

Over de snelheid waarmee de fotograaf foto’s maakt — of hoeveel foto’s u kunt verwachten

12.05.2021 by Rogier Bos // 1 Reactie

Deze opdracht duurde een dagdeel. de opdrachtgever ontving 40 beelden. Dit zijn de beste.

Hoeveel foto’s maakt de fotograaf in een uur? In een middag? In een hele dag? Dat is een belangrijke vraag die veel zakelijke opdrachtgevers stellen. Ook een logische vraag, want een fotograaf berekent zijn/haar tarief meestal op basis van de hoeveelheid tijd dat hij/zij bezig is. En aangezien de meeste opdrachtgevers graag zoveel mogelijk waarde krijgen tegen een zo laag mogelijke prijs, is dit nog wel eens een lastig puntje. Hoe snel werkt de fotograaf? In dit blogje probeer ik er wat helderheid over te scheppen.

[Dit artikel heeft vooral betrekking op zakelijke fotografie en bedrijfsreportages: opdrachten waarbij bedrijfsvoering en processen in beeld moeten worden gebracht. Voor portret en eventfotografie gelden weer andere principes.]

Als de fotograaf nou wat sneller werkt…

Sommige dingen gebeuren zo vaak dat ze je beginnen op te vallen. Zoals dit. Een nieuwe opdrachtgever belt op met de vraag of je voor hen een opdracht kunt doen. “Het is ongeveer drie dagen werk!” zegt de dame vrolijk. “Kun je een offerte opsturen?”

Je probeert natuurlijk wat verder te vragen. De ervaring leert dat de gemiddelde opdrachtgever geen flauw benul heeft van hoeveel tijd een opdracht werkelijk kost. Toch weerhoudt dat de nieuwe opdrachtgever niet om, ongehinderd door enige ervaring en inzicht, je te vertellen dat het ‘drie dagen kost’.

Op basis van de informatie die je hebt, maak je een offerte. Laten we zeggen, voor drie dagen, zoals gevraagd. Vervolgens beginnen de telefoontjes/emails. Want ineens denkt men dat het ook wel in twee, ja zelfs in 1 dag kan. Met een beetje doorwerken…

En daar gaat het vaak mis. De opdrachtgever kan niet inschatten hoe lang iets werkelijk duurt. Maar hij wil het liefst zo min mogelijk uitgeven. Dus bewust of onbewust denkt hij dat als de snelheid van de fotograaf wat omhoog kan, er in een dag veel meer foto’s kunnen worden gemaakt. Dan werkt hij maar een keertje wat harder… kijk, twee hele dagen uitgespaard!

Kwaliteit en zuinigheid staan loodrecht tegenover elkaar!

It’s an art, not a science

De afgelopen maanden heb ik dit nu een flink aantal keer meegemaakt. Vandaar dat ik er toch wat over wil zeggen. Want hier kan het echt misgaan in de samenwerking! Fotografie is niet een exacte wetenschap, maar een kunst. Druk en haast komen de kwaliteit niet ten goede.

Natuurlijk kan ik snel werken! Ik kan eenvoudiger werken, en bochten afsnijden, en allerlei kwaliteitsverhogende stappen niet maken. Maar dan bent u straks niet gelukkig met het resultaat! Dat weet ik, want ik heb me vaak genoeg wel onder druk laten zetten. Keihard werken om zoveel mogelijk in zo’n kort mogelijke tijd te doen.

Maar haastige spoed is nog steeds zelden goed. Je ziet dat in de foto’s. En dat ziet ook de opdrachtgever. Die is niet heel enthousiast over de foto’s — maar heeft vaak niet door dat zijn haast en druk de reden waren dat de beelden minder mooi waren dan wat hij in mijn portfolio zag!

Waarom kost goede fotografie tijd?

Fotografie is een kwestie van goed kijken. De situatie in je opnemen, en het beeld gaan zien. De kunst van fotografie is om de factoren die er zijn, maar ook de factoren die er nog niet zijn, in je hoofd te zien en te combineren tot één beeld waar je naar toe gaat werken. Soms zie je het in ene. Andere keren moet je drie keer door de kamer lopen voordat het beeld zich begint te vormen in je hoofd.

En vervolgens komt dan het organiseren en inzetten van alle mensen en spullen die je gaat gebruiken: collega’s, modellen, passanten, lampen, meubels, ruimte, apparatuur. En het verwijderen van datgene dat je beeld minder maakt: een prullenbak, losse draden, de lunch box op uw bureau, de rode brandblusser aan de muur…

Dit proces is gebaat bij concentratie en focus. Er moet ruimte zijn om verschillende dingen te proberen en te evalueren. Het hoeft allemaal niet superlang te duren, maar het is ook niet reëel om te verwachten dat de fotograaf 50 foto’s in een ochtend maakt — laat staan in een uur!

Fotografie in een fabriek — en productfotografie — Dit was één dag werk. ‘S ochtens eerst foto’s met de drone gemaakt, toen een aantal uur in de fabriek. Daarbij moest ik een aantal lampen gebruiken en flink opruimen. En afsluitend een serie portretten gemaakt in een zelf-opgebouwde studio.

Reportagefotografie vs reclamefotografie

Toch zijn er opdrachtgevers die dat verwachten. Misschien goed in dat kader om een onderscheid te maken tussen de reportagefotograaf en de reclamefotograaf. Wie huur je in? Wat verwacht je van je fotograaf? De ene fotograaf is de andere niet. De keuze van de fotograaf bepaalt vaak al of je resultaat een succes of een teleurstelling zal vormen!

Een reportagefotograaf is een snelle jongen. De fotograaf komt met een klein tasje: een camera, twee of drie lenzen, en misschien een flits voor boven op de camera. Hij maakt foto’s van de situatie zoals hij die aantreft. Hij ruimt niet op, hij maakt het niet mooier dan het is. Hij kan heel snel werken! Zijn foto’s zijn vooral eerlijk. Reportagefotografen kunnen hele goede fotografen zijn — maar hun beelden zijn anders dan de beelden van de reclamefotograaf.

Als u een bedrijf heeft en u wilt zo sterk mogelijk naar voren komen, dan heeft u een reclamefotograaf nodig. Dat is een fotograaf die ervoor zorgt dat alle details kloppen. Hij ruimt op, organiseert, zoekt, speelt met elementen. Hij plaatst er nog een flitslamp bij, en misschien nog één. Hij helpt mensen poseren, en zoekt naar precies het juiste gevoel. En waar de reportagefotograaf zijn camera op de mitrailleurstand zet (Trrrrrrrtt, en weer 30 foto’s gemaakt!), werkt de reclamefotograaf heel behoedzaam. Hij maakt veel minder beelden, omdat het hem uiteindelijk gaat om die ene foto. Maar dat is dan wel een foto waarin alles moet kloppen!

Soms is de kwaliteit, of het gebrek eraan, op het eerste gezicht niet duidelijk. Hier moet ik even een schijnbaar technisch, maar o-zo belangrijk punt maken! De reportagefotograaf schiet vaak met bestaand licht. Dat betekent dat hij zijn camera op een ‘hoge iso’ zet, zodat hij snel kan doorwerken. Hoge Iso’s introduceren ruis in het beeld. De kleuren worden fletser. Als u de foto wat groter wil gebruiken gaat u zien dat de kwaliteit er gewoon niet is. De reclamefotograaf houdt de iso’s zo laag mogelijk. Hij vult het bestaande licht aan met flitslicht. Hij plaatst zijn lampen heel nauwkeurig, zodat het heel natuurlijk lijkt, maar waardoor het licht precies op de juiste plaatsen valt. Dit zorgt ervoor dat de kwaliteit van het beeld, ook op groot formaat, helemaal top blijft!)

Maar nu practisch: hoe snel werkt de fotograaf?

Het is moeilijk om daar iets algemeens over te zeggen. Ik heb me wel eens laten vertellen dat de fotograaf van Apple een week doet over het maken van één foto van de nieuwe iPhone — en dat met een staf van 10 mensen.

OK, dat is extreem. Maar er zijn opdrachten waar we een hele dag uittrekken om één foto te maken. Bij bedrijfsreportages heb ik doorgaans voor een goed beeld 15 tot 20 minuten nodig — en voor een heel goed beeld in complexe omstandigheden een half uur. In deze blog post laat ik wat voorbeelden zien zodat u een idee krijgt van verschillende klussen.

Productfotografie - één dag werk in de studio — Productfotografie – één dag werk in de studio

Factoren die de fotograaf versnellen en vertragen

Dat betekent niet dat we de shoot niet zo efficiënt mogelijk kunnen laten verlopen. Hoe vreemd het ook klinkt na alles wat ik al heb geschreven; de voornaamste reden voor vertraging is vaak de opdrachtgever zelf!

Daarom volgen hier als afsluiting een aantal tips voor opdrachtgevers. U kunt namelijk een aantal dingen doen om de opbrengst uit een dag fotografie te verhogen!

Bespreek van tevoren de verwachtingen. Hoeveel foto’s heeft u nodig? Werk met een shootlist: een lijst van gewenste beelden. Werk per foto uit waar die gemaakt wordt, wie daarbij betrokken zijn, en welke attributen daarbij beschikbaar moeten zijn.
Geef een prioritering aan! Sommige beelden zijn belangrijker dan anderen!
En als u maar een beperkt budget heeft, schaal dan het aantal foto’s dat u wilt terug tot de essentie. U krijgt dan misschien minder beelden, maar de kwaliteit per beeld is wel hoger!
Mijn ervaring is steeds weer dat opdrachtgevers doorgaans maar enkele beelden echt gebruiken. Liever dan dat we die beelden extra aandacht geven, zodat ze echt veel impact hebben, dan dat we veel tijd verdoen aan het maken van veel beelden, waarvan de gemiddelde kwaliteit laag is en u ze toch niet gebruikt!
Bespreek de shoot met alle collega’s die betrokken zijn. Vertel ze waar en wanneer ze aanwezig moeten zijn. De ervaring leert dat de meeste vertraging ontstaat omdat de ‘directeur plots naar een belangrijke meeting moet’, of ‘een collega vandaag een dagje vrij heeft’. Dat is dan ironisch: dan heeft de opdrachtgever zo zijn best gedaan om de shoot in één dag te proppen, en dan valt het in het water omdat hij zelf de zaakjes niet goed heeft georganiseerd!
Er gaat veel tijd zitten in het opbouwen en afbreken van de apparatuur. Zorg er dus voor dat de fotograaf niet steeds hoeft te verplaatsen, of over grote afstanden. Onlangs moest ik een opdracht doen in een gebouw met meerdere verdiepingen. Elke volgende foto was weer op een andere verdieping: eerst op de BG, dan naar de eerste, dan weer naar de BG, dan naar de tweede, dan naar de eerste… en elke keer maar weer afbreken en opbouwen. Dat had handiger gekund!
Assistentie tijdens de shoot helpt een boel! Handjes die dragen; mannetjes die kunnen tillen, mensen die even meewerken. Mijn auto ligt vol met spullen zodat ik in vrijwel alle omstandigheden goede foto’s kan maken — maar dat betekent wel dat er vaak veel te sjouwen is.
Zorg ervoor dat de fotograaf dicht bij kan parkeren. Pasgeleden kwam ik ergens. Nergens in de buurt een parkeerplaats. Wel 6 parkeerplaatsen voor ‘de directie’. Ik zette heel brutaal mijn bolide op een lege directieplek. “Oh nee, daar mag je echt niet staan’ zei een geschrokken marketingmedewerker. “als de directie dat ziet…’. Diezelfde directie had hard onderhandeld over de prijs en geprobeerd de druk te verhogen. Moet ik u uitleggen hoe gemotiveerd ik daarna was om mijn benen uit mijn lijf te rennen?
Geef de fotograaf gelegenheid om af en toe even op adem te komen. Het gebeurt regelmatig dat je bij aankomst ’s ochtends een planning voor de dag in handen gedrukt krijgt waarop geen enkel gaatje voor de lunch is. “We betalen je om te werken, niet om te eten’ wordt er nog net niet bij gezegd. Maar fotografie is een creatieve en intensieve activiteit. Uw fotograaf moet af en toe even een stapje terug kunnen doen en ademhalen en reflecteren. Ik merk het echt: als ik af en toe niet even adem kan halen ga ik fouten maken en word ik onnauwkeurig.

Kwaliteit versus zuinigheid

Ik kan nog doorgaan, maar als u één principe moet onthouden is het dit: Kwaliteit en zuinigheid staan loodrecht tegenover elkaar. Hoe harder u de fotograaf dwingt om te werken, hoe minder tevreden u zult zijn over de foto’s. Geef de fotograaf tijd en ruimte, en werk goed met hem samen, en u ontvangt een collectie foto’s waar u nog jaren veel plezier van gaat hebben!

Fotografie voortgang bouwproject Kindcentrum Hellevoetsluis

10.23.2021 by Rogier Bos // Reageer

Vandaag was een mooie dag! Ik mocht namelijk eindelijk de laatste foto’s maken van een bouwproject dat ik de afgelopen maanden heb gevolgd. In opdracht van de aannemer en de gemeente mocht ik er om de zoveel weken foto’s maken. Maar de laatste sessie liet op zich wachten omdat het gebouw niet kon worden afgerond wegens materiaalgebrek. Zoals zoveel bedrijven op dit moment had mijn mijn opdrachtgever last van de trage aanvoer vanuit China. Maar nu is het project af en mocht ik de laatste foto’s maken!

Dat voelt dan heel goed! Toen ik begon stond het betonnen karkas er, maar het was nog een grote open ruimte. Overal zijn mannen dan druk aan het werk, maar je vraagt je af hoe dit hemelsnaam dat mooie schoolgebouw moet worden dat je op de posters ziet! Superleuk om dat over de maanden heen vorm te zien krijgen, en helemaal geweldig om te zien hoe het nu een schitterend schoolgebouw is geworden en hoe kinderen daar plezier hebben. Ik was echt een beetje jaloers: mijn schoolgebouw 40 jaar geleden was echt niet zo mooi als dit!

De voortgang gefotografeerd op de grond en vanuit de lucht

Ik doe dit soort opdrachten regelmatig. Een opdrachtgever wil dan een voortgangsreportage. Enerzijds om aan de klant te laten zien wat er gebeurt (in dit geval werden mijn foto’s ook aan de kinderen getoond: ‘kijk, dit wordt onze nieuwe school!’); anderzijds om naderhand ook een mooi visueel verslag te hebben. Sommige opdrachtgevers maken er een fotoboek van.

Ik fotografeer zo’n project, als het enigszins kan, niet alleen vanaf ooghoogte, maar vanuit de lucht, met mijn drone. Dat geeft namelijk de overzichten die u ziet op de foto hierboven. Zo zie je het beste wat een project behelst. Ik heb mijn dronecertificaat, en op deze locatie mocht ik vrij vliegen. Dus ik heb tijdens dit project ook veel mooie foto’s uit de lucht gemaakt.

Tijdens zo’n project probeer ik de volgende dingen te doen:

Ik probeer zoveel dezelfde ruimtes en hoeken te pakken, zodat je goed kan zien hoe een ruimte van fotomoment tot fotomoment verandert. Dat wordt moeilijk als er muren in komen, maar dat probeer ik toch vol te houden.
Ik probeer de veranderende sfeer te fotograferen. Met dat een gebouw zijn aankleding krijgt ga je zien welke functies een gebouw heeft, en verandert de sfeer.
Ik fotografeer de mannen die met plezier en focus hun werk doen. Ik genoot bijvoorbeeld van de concentratie van de mannen die met die mooie trap bezig waren. De zorg die ze stopten in veiligheid was mooi om te zien. Ze waren duidelijk bezig met de veiligheid en leefplezier van de kinderen die straks, als zij al lang vertrokken waren, plezier zouden hebben van het schoolgebouw.

[Meer voorbeelden van mijn industriële en bouwfotografie vind u hier]